ภาวะท้องผูกในเด็กพบได้ตั้งแต่ช่วงแรกเกิดจนถึงเด็กโต เป็นปัญหาที่เกิดจากความผิดปกติของระบบขับถ่าย โดยจะสังเกตได้จากการที่เด็กถ่ายน้อยกว่า 3 ครั้ง/สัปดาห์ หรือก้อนอุจจาระแข็งมีเลือดปน ทำให้ต้องเบ่งอุจจาระมากขึ้น หากปล่อยไว้จะมีผลกับรูทวารหนักได้

สาเหตุหลักของการท้องผูกเกิดจากอะไร?

มากกว่าร้อยละ 90 เกิดจากพฤติกรรมการขับถ่าย เด็กมักจะกลั้นอุจจาระ ไม่มีวินัยในการเข้าห้องน้ำ หรืออาจจะเกิดจากการที่ทานอาหารไม่มีกากใย อีกทั้งปัจจุบันอาหารฟาสต์ฟู้ดหาทานได้ง่าย เด็กจึงไม่ทานผักและผลไม้ และการดื่มน้ำน้อยทำให้อุจจาระแข็ง และเกิดการท้องผูกตามมา

แต่อีกสาเหตุหนึ่งอาจเกิดจากความผิดปกติของระบบทางเดินทางอาหารตั้งแต่เกิด เด็กอาจมีความผิดปกติของลำไส้ ทวารหนักเล็กตีบแคบไป ภาวะลำไส้ส่วนปลายไม่มีปมประสาท ทำให้การบีบตัวของลำไส้ใหญ่ไม่สามารถส่งไปถึงทวารหนักได้ และมักแสดงอาการตั้งแต่แรกเกิด หรืออาจเกิดจากต่อมไทรอยด์ทำงานน้อยกว่าปกติ และการใช้ยาบางอย่างที่มีผลให้เด็กท้องผูกได้

สังเกตอาการท้องผูกเมื่อลูกถ่ายน้อย

ที่สังเกตได้ง่ายๆ เลยคือ ลูกน้อยจะถ่ายอุจจาระน้อยกว่า 2 ครั้ง/สัปดาห์ เป็นเวลามากกว่า 2 สัปดาห์ขึ้นไป และในขณะถ่ายท้องเด็กจะเบ่งนาน บางครั้งอาจจะมีอาการท้องอืด แน่นท้องร่วมด้วย หากปล่อยไว้ลูกจะเริ่มมีอาการปวดบริเวณรูทวารหนัก อาจมีแผลปริแตกหรือบวม อุจจาระมีเลือด หากลูกต้องเบ่งอุจจาระที่มีขนาดใหญ่และแข็ง อาจทำให้ติ่งเนื้อที่ก้นฉีกขาด เมื่อมีอาการบาดเจ็บที่รูทวาร ลูกจะไม่อยากเข้าห้องน้ำอีกแล้ว ส่งผลให้เกิดอาการเรื้อรังตามมา

เมื่อท้องผูกเรื้อรัง ลูกจะมีพฤติกรรมแปลกๆ พยายามกลั้นอุจจาระ ยืนเบ่ง ไม่กล้านั่งถ่าย เขย่งเท้า ขาเกร็ง หนีบก้นจนหน้าซีดเหงื่อออก หากจับลูกให้นั่งถ่ายก็จะร้องไห้ต่อต้านไม่อยากทำ ซึ่งหากปล่อยไว้อย่างนี้นานๆ แล้ว น้ำจะถูกดูดซึมออกจากอุจจาระมากขึ้น ทำให้แข็งและเป็นก้อนใหญ่ ถ่ายลำบาก เมื่อลำไส้ใหญ่ถูกยืดมากจนระบบประสาทรับรู้ความรู้สึกที่ผนังลำไส้ใหญ่ส่วนปลายเสียไป ความรู้สึกอุจจาระก็จะลดลง ต้องใช้เวลาในการรักษานานกว่าจะกลับมาเป็นปกติ

เมื่อลูกท้องผูกเรื้อรัง…

เมื่อลูกคุณเข้าสู่ภาวะท้องผูกเรื้อรังแล้ว ควรพามาหาหมอ เพื่อรักษาอาการท้องผูกเรื้อรัง หมอจะทำการตรวจวัดการทำงานของลำไส้ใหญ่และหูรูดทวารหนัก (Anorectal Manometry) เป็นลำดับแรก เพื่อวินิจฉัยว่าอาการท้องผูกเรื้อรังเกิดจากอะไร หากเกิดจากภาวะที่ลำไส้ใหญ่ส่วนปลายขาดปมประสาทไปเป็นช่วง หรือไม่มีปมประสาทตั้งแต่กำเนิด ต้องผ่าตัดเท่านั้นจึงจะหายขาด

ถ้าหากอาการท้องผูกเรื้อรังเกิดจากการเบ่งอุจจาระไม่ถูกต้อง หรือเกิดจากการเกร็งตัว ไม่คลายตัวของหูรูดทวารหนัก หรือโรคกลั้นอุจจาระไม่อยู่ได้ เพราะความผิดปกติของการทำงานของกล้ามเนื้อที่ควบคุมการขับถ่าย จะต้องรักษาด้วยการฝึกการทำงานของกล้ามเนื้อที่ควบคุมการขับถ่าย ปรับการรับความรู้สึกในทวารหนักให้เป็นปกติ (Biofeedback therapy) เพื่อให้สามารถถ่ายอุจจาระได้ดีขึ้นและเป็นปกติ

ป้องกันลูกน้อยท้องผูก เริ่มจากบ้านได้เลย

รู้หรือไม่ว่า… นมแม่เป็นสารอาหารที่ดีที่สุดที่จะช่วยป้องกันลูกน้อยจากภาวะท้องผูกได้ แต่เมื่อลูกมีอายุ 6 เดือนขึ้นไปแล้ว อาจให้ทานน้ำผลไม้ ผัก น้ำซุปผัก และเด็กตั้งแต่ 2 ขวบขึ้นไป สามารถฝึกการขับถ่าย โดยให้ถ่ายอุจจาระหลังอาหารเช้าทุกมื้อ ครั้งละ 10-15 นาที และดื่มน้ำมากๆ หลังตื่นนอน เพื่อให้ติดเป็นนิสัย อีกทั้งควรให้ทานผักและผลไม้ที่มีกากใยมากๆ เช่น มะละกอสุก กล้วยสุก ส้ม เป็นต้น เพราะใยอาหารจะช่วยให้อุจจาระอ่อนและขับถ่ายได้สะดวกขึ้น หรือทานโยเกิร์ต น้ำผึ้ง น้ำมะนาว น้ำมะขาม น้ำลูกพรุน ก็ช่วยได้เช่นเดียวกัน

สังเกตยังไง...ว่าลูกกำลังมีภาวะท้องผูก