ภาวะเจ้าชาย/เจ้าหญิงนิทรา คืออาการที่เราต้องนอนอยู่นิ่งๆ อาจจะสามารถที่จะลืมตา แต่ไม่รับรู้ หัวเราะหรือร้องไห้ได้ แต่ไม่รู้ว่าตัวเองทำอะไรไป เป็นสภาพที่สมองเสียความสามารถในการรับรู้ เข้าใจ ตอบสนองต่อสิ่งเร้าและสิ่งแวดล้อม ซึ่งเกิดหลังจากหัวใจหยุดเต้น เพราะเมื่อหัวใจหยุดเต้น ทำให้สมองขาดเลือดและออกซิเจนไปเลี้ยงสมอง ทำให้เซลล์สมองตาย เสียความสามารถในการทำงานส่วนของสมองใหญ่ (Cerebrum) จนกระทั่งมีสภาพเหมือนคนพิการ ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ และอาจจะเสียชีวิตในเวลาต่อมา แต่เราสามารถป้องกันภาวะ “เจ้าชายนิทรา” ได้ด้วยเทคนิคการรักษาแบบ Therapeutic Hypothermia

เทคนิคการรักษาแบบ Therapeutic Hypothermia คืออะไร

เป็นเทคนิคการรักษาเซลล์สมองให้ไม่ให้ถูกทำลายหรือถูกทำลายน้อยที่สุด หลังจากที่หัวใจหยุดเต้น ด้วยการลดอุณหภูมิของร่างกายให้ต่ำกว่าอุณหภูมิปกติ ซึ่งจะเรียกว่า “Therapeutic Hypothermia” ซึ่งหมอจะทำการลดอุณหภูมิที่แกนกลางของร่างกายให้ได้ประมาณ 33 องศาเซลเซียสโดยเร็วที่สุด หรือทันทีหลังจากหัวใจกลับมาเต้นใหม่อีกครั้ง และรักษาระดับอุณหภูมิให้คงที่นานตลอด 24 ชั่วโมง

เทคนิค Therapeutic Hypothermia สามารถรักษากับใครได้บ้าง

ผู้ป่วยที่หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน แล้วถูกปั้มหัวใจด้วย CPR จนหัวใจกลับมาทำงานปกติ
ผู้ป่วยหัวใจหยุดเต้นจากโรคหัวใจ
ผู้ป่วยอยู่ในสภาพโคม่า ไม่สามารถทำตามคำสั่งใดๆ ได้ แต่ก่อนหัวใจจะหยุดเต้น สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ปกติ
ผู้ป่วยที่ไม่ได้มีปัญหาต่างๆ อย่างเช่น มีปัญหาเลือดออกง่าย ติดเชื้อในกระแสเลือด หรือได้รับบาดเจ็บในช่องท้องเช่น ตับ ม้าม เป็นต้น

Therapeutic Hypothermia มีกระบวนการรักษายังไง

ระยะลดอุณหภูมิ หมอจะทำการลดอุณหภูมิแกนกลางร่างกายให้ต่ำลงให้ได้ประมาณ 33 องศาเซลเซียส ทันทีหลังจากปั้มหัวใจให้กลับมาทำงานปกติ ซึ่งการลดอุณหภูมิอาจจะใช้แผ่นเย็นหรือถุงน้ำแข็งวางที่ขาหนีบ คอ รักแร้ ใช้ผ่าห่มให้ความเย็น ให้สารน้ำเย็นทางหลอดเลือดดำ หรือใช้ Endovascular Cooling เป็นการสอดสายกระจายความเย็นในหลอดเลือดที่จะมีความแม่นยำในการลดอุณหภูมิ
ระยะรักษาอุณหภูมิ หลังจากลดอุณหภูมิแล้วต้องรักษาให้คงที่ด้วย เป็นระยะเวลา 24 ชั่วโมง ซึ่งอาจมีผลข้างเคียงตามมาเช่น ความดันโลหิตต่ำ หัวใจเต้นช้าลง/ผิดจังหวะ น้ำและเกลือแร่ในร่างกายขาดสมดุล การแข็งตัวของหลอดเลือดเสียไป หนาวสั่น เสี่ยงต่อการติดเชื้อ ระดับน้ำตาลในเลือดสูง และการทำงานของตับลดลง เป็นต้น
ระยะให้ความอบอุ่น หลังจากรักษาอุณหภูมิประมาณ 24 ชั่วโมงแล้ว หมอจะค่อยๆ เพิ่มอุณหภูมิร่างกาย ด้วยการใช้ผ้าห่มไฟฟ้า สารน้ำอุ่นผ่านหลอดเลือด หรือลมอุ่นเป่า ซึ่งหมอจะคอยติดตามการเปลี่ยนแปลงของร่างกายทั้งระบบด้วยเช่น ตรวจวัดประสิทธิภาพการทำงานของไต สมอง หัวใจ การแข็งตัวของเลือด ความสมดุลของเกลือแร่ เป็นต้น

การรักษาด้วย Therapeutic Hypothermia จะใช้เวลาทั้ง 3 ระยะ ประมาณ 3 วัน ในขณะเดียวกันหมอจะหาสาเหตุของการที่หัวใจหยุดเต้น และรักษาไปพร้อมกันเช่น หากสาเหตุมาจากหลอดเลือดหัวใจตีบ ก็ต้องรักษาด้วยการขยายหลอดเลือดหัวใจ เป็นต้น

แม้ว่าเทคนิคการรักษาเซลล์สมองหลังจากหัวใจหยุดเต้น ด้วยการลดอุณหภูมิร่างกาย (Therapeutic Hypothermia) มีการใช้ในต่างประเทศมานานกว่า 10 ปีแล้ว แต่ในประเทศไทยเพิ่งนำมาเทคนิคมาใช้ได้เพียง 4 – 5 ปีเท่านั้น โดยหมอที่เชี่ยวชาญการรักษาด้วยวิธี Therapeutic Hypothermia ในประเทศไทยนั้นก็ยังมีไม่มาก แต่นายแพทย์ สมบัติ มุ่งทวีพงษา แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านวิกฤติทางสมองโรงพยาบาลพญาไท 2 อินเตอร์เนชั่นแนล เป็นหนึ่งในหมอที่สามารถนำวิธีการรักษาแบบนี้มาใช้รักษาผู้ป่วยในโรงพยาบาลพญาไท 2 ได้

รศ. นพ. สมบัติ มุ่งทวีพงษา
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านระบบประสาท
ศูนย์สมองและระบบประสาท โรงพยาบาลพญาไท 2

เทคนิคการรักษาเพื่อป้องกันภาวะ “เจ้าชายนิทรา” หลังหัวใจหยุดเต้น