คู่สมรสปัจจุบันกำลังเผชิญความเปลี่ยนแปลง เมื่อความพร้อมมีบุตรเกิดขึ้นในช่วงอายุที่มากขึ้น ทำให้โอกาสตั้งครรภ์ลดลง นพ.ธีรยุทธ์ จงวุฒิเวศย์ สูตินรีแพทย์เฉพาะทางด้านเวชศาสตร์การเจริญพันธุ์ และหัวหน้าศูนย์เทคโนโลยีเพื่อการมีบุตร อธิบายว่านัยยะสำคัญ คือ เมื่อผู้หญิงอายุมากขึ้น คุณภาพของไข่ ปริมาณไข่ ที่จะลดลงตามอายุที่เพิ่มมากขึ้น ทำให้เกิดการตั้งครรภ์ลดลง เพราะโดยปกติทั่วไปอายุน้อยก็จะตั้งครรภ์ได้ง่าย เนื่องจากโอกาสอยู่ในเกณฑ์ที่สูง แล้วจึงลดลง สำหรับคุณผู้หญิงที่อายุ 30 ก็จะค่อยๆลดลง พออายุ 35 ปี การลดลงจะชัดเจนมาก ฉะนั้นเป็นที่มาว่า ทำไมข้อพิจารณาทางการแพทย์ จึงต้องใช้เกณฑ์ที่อายุ 35 ปี ที่เริ่มจะมีปัญหา ทำไมถึงต้องเปลี่ยนเกณฑ์จาก 1 ปี เป็น 6 เดือน เพราะว่าโอกาสตั้งครรภ์ หรือคุณภาพของไข่ จะหายไปอย่างรวดเร็ว ดังนั้น การปรึกษาแพทย์ เพื่อหาวิธีการตั้งครรภ์ที่เหมาะสม จึงเป็นสิ่งจำเป็น

ข้อพิจารณา โดยเฉพาะคุณผู้หญิง เนื่องจากว่ามีข้อจำกัดที่เซลล์ไข่ เพราะว่าเซลล์ไข่ของผู้หญิง เมื่อมีติดตัวมาเท่าไร ก็จะมีเพียงเท่านั้น ไม่มีเพิ่มจากนี้อีกแล้ว โดยเซลล์ไข่ตอนที่เกิดขึ้นมา จะมีประมาณ 1 ล้านใบ หลังจากมีประจำเดือน ซึ่งจะสามารถใช้ได้อย่างจริงจัง ประมาณสัก 400 รอบ ของประจำเดือน หรือ 400 ฟอง ที่มีโอกาสผสมจนสามารถตั้งครรภ์ แต่โดยความเป็นจริงแล้ว มีไข่ประมาณ 10 กว่าใบมาแข่งกัน เพื่อโอกาสตกเพียงใบเดียว คือ ใน 1 ช่วงประจำเดือนของผู้หญิง ส่วนใหญ่จะตกไข่ ประมาณ 400 ครั้ง ดังนั้นเมื่อช่วงอายุมากขึ้น โอกาสความพร้อม ของคุณภาพและปริมาณเซลล์ไข่ ก็จะลดลง

ข้อบ่งชี้ ที่จะส่งผลต่อ ภาวะมีบุตรยาก

นอกจากเกณฑ์เรื่องอายุ ปัจจัยที่ส่งผลต่อภาวะมีบุตรยาก เช่น ส่วนที่หนึ่ง คู่แต่งงานเป็น ช็อคโกแลตซีสต์ หรือ ภาวะอาการเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ซึ่งจะมีผลต่อการตั้งครรภ์ ส่วนที่สอง คือ เป็นกลุ่มโรคติดเชื้อต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มหนองใน หนองในเทียม กลุ่มนี้จะทำลายท่อนำไข่ หรือท่อนำไข่ตีบตัน พอตีบตันช่องนำอสุจิไปหาไข่ไม่ได้ก็จะไม่ตั้งครรภ์ กลุ่มนี้ก็จะต้องไปทำบายพาส หรือวิธีการทำเด็กหลอดแก้ว ซึ่งเป็นเทคโนโลยีที่ไม่ต้องใช้ท่อนำไข่

นอกจากนั้นความเครียดก็มีผล ส่วนใหญ่ปัญหาหลักของคนวัยทำงาน คือ เครียด พักผ่อนน้อย เวลาทำการบ้านน้อย เพราะว่าไข่ตกเดือนละใบ เมื่อตกแล้วมีอายุแค่ 24 ชั่วโมง ถ้าเราไม่ประจวบเหมาะกับวันนี้ ในรอบ 1 เดือนมีอะไรกันกี่ครั้งก็ตามก็จะไม่ท้อง ฉะนั้นจึงเป็นช่วงของจังหวะเวลาที่เหมาะสม

สำหรับผู้หญิงบางคน ที่มีประจำเดือนขึ้นๆลงๆ ไม่สม่ำเสมอ นับวันยาก ในกลุ่มนี้เราอาจต้องเข้ามาปรึกษาแพทย์ ว่ารอบประจำเดือนแกว่ง จะมีวิธีให้คำแนะนำอะไรบ้าง เช่น จะมีตัวช่วยเผื่อที่เราจะได้รู้วันที่ตกไข่แน่นอน หรือเผื่อที่จะได้มีเพศสัมพันธ์กันให้ตรงกับวันนั้น แล้วโอกาสตั้งครรภ์จะได้เพิ่มขึ้น

เพราะฉะนั้น จะมีหลากหลายสาเหตุที่เข้ามาปรึกษาแพทย์ นอกจากนั้น สิ่งที่จะต้องระวัง คือ เงื่อนไขเวลา อายุ และ อาการบางอย่างที่น่าจะมีความสัมพันธ์กับภาวะ หรือ โรคบางอย่าง เช่น ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ กรณีสองสามเดือนมาครั้งหนึ่ง สิ่งนี้บ่งบอกถึงภาวะไข่ไม่ตก ทำให้เรามีลูกลำบาก ถ้าอยากมีลูกต้องเข้ามาพบแพทย์ กลุ่มที่สอง ที่เข้ามา คือ เรื่องของการปวดประจำเดือนมาก สงสัยว่าจะเป็นช็อคโกแลตซีสต์ กลุ่มนี้ต้องเข้ามาเพราะว่า ต้องมีการรักษาจำเพาะในกลุ่มที่เป็นเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ก่อนที่จะนำไปสู่วิธีการทำอย่างไรให้ตั้งครรภ์ให้ได้

อีกกลุ่ม คือ กลุ่มที่เคยมีการผ่าตัดมาก่อน โดยเฉพาะการผ่าตัดเกี่ยวกับรังไข่ หรือ ท่อนำไข่มาก่อน กลุ่มนี้ควรเข้ามาพบแพทย์ เพราะมีโอกาสที่ท่อนำไข่ตีบตันได้ง่าย ถ้ามีอาการเคยผ่าตัดปีกมดลูก หรือ ท่อนำไข่มาก่อนต้องระวัง ถ้ามีภาวะเช่นนี้ อาจประเมินดูการมีลูกตามธรรมชาติให้สั้นลง แล้วรีบเข้ามาพบแพทย์ เพราะว่าจะได้ช่วยได้เร็วขึ้น อีกกลุ่มหนึ่งเคยได้รับการวินิจฉัยจากแพทย์ว่า มีปัญหาเรื่องมดลูก หรือ ปีกมดลูกอักเสบมาก่อน อันนี้ต้องพึงระวังว่า จะมีปัญหาท่อนำไข่ ซึ่งส่งผลต่อการตั้งครรภ์

นำไปสู่ภาวะการมีบุตรยาก ในส่วนของกรรมพันธุ์ไม่มีผล ในส่วนผลกระทบบางอย่าง เช่น การทำงานเกี่ยวกับรังสี หรือ สารเคมีบางอย่างก็ต้องพึงระวัง เพราะว่าในกลุ่มนี้ ถ้าดูแลตัวเองไม่ดี อาจจะทำให้มีปัญหาได้ เช่น ในเรื่องของรังไข่เสื่อมลงเร็วกว่าปกติได้เช่นกัน ดังนั้นการเข้ามารับคำปรึกษาจากแพทย์ จึงเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง เพื่อหาสาเหตุที่ชัดเจนของปัญหา

คำตอบสุดท้าย คือ ความสุข และ ความหวัง

สำหรับแนวโน้มคู่สามีภรรยา เริ่มเข้ามาปรึกษาแพทย์เพิ่มขึ้น อาจจะเป็นผลมาจากเข้าถึงบริการทางการแพทย์ที่เพิ่มขึ้น หรือหากดูจากภาวะการมีลูกลดลง เรามีภาวะเข้าสู่สังคมสูงอายุเพิ่มขึ้น เป็นเพราะเราแต่งงานช้า เลยทำให้คนไข้กลุ่มนี้เพิ่มมากขึ้นกว่าเดิม เพราะว่าความพร้อมเมื่อต้องการมีลูก มาในช่วงอายุที่เพิ่มมากขึ้น พอในช่วงเวลาดังกล่าว เริ่มมากเกินกว่าจะแก้ไขได้เอง ดังนั้นต้องมีกระบวนการเข้ามาช่วย

สำหรับวิธีการแก้ปัญหาการตั้งครรภ์ยาก หรือ มีบุตรยากนั้น ขึ้นอยู่กับความแตกต่างของแต่ละคู่ และ ความต้องการของคนไข้ โดยจำเป็นต้องมีการอธิบายทางเลือกต่างๆ เพื่อให้คนไข้ได้พิจารณา เพราะว่ามีปัจจัยมากมายในใจคนไข้ เช่น ปัจจัยจากครอบครัว พ่อแม่คู่สมรสรบเร้าอยากให้มีลูก หรือมีหลายสิ่งที่อยู่ในใจคนไข้ ดังนั้นการพูดคุย ปรึกษาหารือ และ ร่วมกันหาทางออกที่เหมาะสม เพื่อสิ่งที่ดีที่สุด หรือ คำตอบที่คนไข้ต้องการจากแพทย์

สำหรับหลายกรณีของความหวังอันแตกต่าง ตั้งแต่ตั้งครรภ์ได้หรือไม่ได้ไม่เป็นไร จนกระทั่งถึงความตั้งใจสูงมาก เช่น เกิดความกดดันทั้งฝ่ายหญิงและฝ่ายชาย หรือ แม้แต่การรอคอยที่ยาวนาน ซึ่งทำให้สุดท้ายคุณหมอธีรยุทธ์ พบกับคำตอบที่ชัดเจนว่า เมื่อเวลาที่เกิดการตั้งครรภ์ รอยยิ้ม ความสุข และ ความสมหวังที่เกิดขึ้นจากความตั้งใจแก้ไขปัญหา จนกระทั่งผู้เข้ารับการรักษา กลายเป็นคุณพ่อคุณแม่ได้สมความตั้งใจ คือ คำตอบสุดท้ายในแต่ละภารกิจของ นายแพทย์ธีรยุทธ จงวุฒิเวศย์

นพ. ธีรยุทธ์ จงวุฒิเวศย์
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการเจริญพันธุ์
ศูนย์รักษาภาวะมีบุตรยาก โรงพยาบาลพญาไท 2

ปัจจัยสำคัญ หากจะมีบุตร เมื่ออายุมากขึ้น