การจมน้ำเป็นสาเหตุสำคัญของการเสียชีวิตในเด็ก ซึ่งปัจจัยหลักในการเพิ่มโอกาสรอดชีวิตจากการจมน้ำคือการปฐมพยาบาลที่ถูกวิธีก่อนส่งตัวเด็กไปให้ถึงมือแพทย์โดยเร็วที่สุด การปฐมพยาบาลเพื่อช่วยเหลือเด็กจมน้ำ ต้องอาศัยความเข้าใจที่ถูกต้องเพื่อความปลอดภัยและไม่ก่อให้เกิดอันตรายต่อเด็ก

ปฐมพยาบาลอย่างไรให้เด็กปลอดภัยที่สุด

การปฐมพยาบาลเด็กจมน้ำ มีขั้นตอนและข้อควรระวังดังนี้

สิ่งแรกที่ต้องทำเมื่อพบว่ามีเด็กจมน้ำ คือการประเมินสถานการณ์ ผู้ที่จะเข้าไปช่วยเหลือเด็กต้องดูว่าตนเองสามารถช่วยเหลือได้มากแค่ไหน รีบขอความช่วยเหลือจากหน่วยฉุกเฉิน หรือเรียกรถพยาบาล เพื่อความปลอดภัยของเด็กและผู้ช่วยเหลือด้วย
เมื่อช่วยเหลือเด็กขึ้นมาจากน้ำแล้ว ควรให้เด็กนอนบนพื้นราบ แห้ง และปลอดภัย ไม่จับอุ้มเด็กพาดบ่าเพื่อเอาน้ำออก และประเมินอาการเพื่อช่วยเหลือต่อไป
หากเป็นการเกิดอุบัติเหตุทางน้ำและสงสัยว่าอาจจะกระทบกระเทือนต่อกระดูกต้นคอ ต้องระมัดระวังการเคลื่อนย้ายเด็ก
หากตรวจดูแล้วพบว่า
- ถ้าไม่หายใจแต่ยังมีชีพจร ให้ช่วยหายใจ โดยช่วยหายใจ 1 ครั้ง ทุก 3-5 วินาที ประเมินอาการซ้ำทุก 2 นาที
- ถ้าไม่มีชีพจรหรือไม่แน่ว่ามีชีพจร ให้ทำการกู้ชีวิต โดยกดหน้าอก 30 ครั้ง สลับกับการช่วยหายใจ 2 ครั้ง โดยประเมินอาการซ้ำทุก 2 นาที
ถ้าเด็กที่จมน้ำรู้สึกตัวขึ้นมาให้เด็กนอนตะแคง จัดท่าของศีรษะให้คอแหงนเล็กน้อยเพื่อเปิดทางเดินหายใจให้โล่ง แล้วรีบนำส่งโรงพยาบาลโดยเร็วที่สุด

เมื่อเด็กฟื้นด้วยตัวเองได้แล้วทำไมยังจำเป็นต้องไปโรงพยาบาลอีก

เหตุผลสำคัญที่จำเป็นต้องส่งเด็กไปโรงพยาบาลทุกราย เนื่องจากในเด็กที่จมน้ำ อาจมีอาการหรือภาวะแทรกซ้อนจากการขาดออกซิเจน ภาวะเลือดเป็นกรด การสำลักน้ำ หรือมีการติดเชื้อในปอด ส่งผลให้มีการแลกเปลี่ยนก๊าซที่ผิดปกติตามมาได้ นอกจากนั้นอาจส่งผลให้เกิดการติดเชื้อในอวัยวะอื่นได้ เช่น ไซนัส หรือ เยื่อหุ้มสมอง และอาจมีความผิดปกติของเกลือแร่ในร่างกายได้ ดังนั้นแม้ว่าเด็กจะได้รับการช่วยเหลือเบื้องต้นและรู้ตัวแล้ว ยังจำเป็นที่จะต้องไปตรวจเช็คอาการโดยละเอียดที่โรงพยาบาลทุกรายเพื่อความปลอดภัย

ป้องกันอย่างไรให้เด็กห่างไกลการจมน้ำ

สำหรับครอบครัวที่มีบุตรหลานไม่ว่าจะเด็กเล็กหรือเด็กโต การจัดสิ่งแวดล้อมในบ้านที่ปลอดภัยจึงมีความสำคัญ เช่น แหล่งน้ำใกล้ตัว ได้แก่ ถังน้ำ อ่าง กะละมัง ฯลฯ ที่มีน้ำอยู่ และไม่ควรทิ้งเด็กไว้ตามลำพังกับแหล่งน้ำดังกล่าว หรือเมื่อมีกิจกรรมทางน้ำ เช่น การว่ายน้ำ ผู้ปกครองต้องดูแลเด็กอย่างใกล้ชิด และมีความรู้ในการปฐมพยาบาลเบื้องต้น

พญ. วิชุตา ศรีสุคนธ์
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคระบบทางเดินหายใจและเวชบำบัดวิกฤตในเด็ก
ศูนย์สุขภาพเด็กและวัยรุ่น โรงพยาบาลพญาไท 2

ปฐมพยาบาล “เด็กจมน้ำ” อย่างไร..ให้ปลอดภัย