การส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก (Hysteroscopy) เป็นหัตถการทางการแพทย์โดยการใช้กล้องส่องผ่านปากมดลูกเพื่อเข้าไปดูพยาธิสภาพที่คอปากมดลูก และพยาธิสภาพในโพรงมดลูกโดยตรง หรือดูในบริเวณรูเปิดของท่อนำไข่เข้าสู่โพรงมดลูก

การตรวจวิธีนี้มีข้อเด่นที่ดีกว่าการขูดมดลูก คือ แพทย์สามารถเห็นพยาธิสภาพของโพรงมดลูกได้โดยตรง ซึ่งมีประโยชน์สำหรับผู้ป่วยรายที่มีพยาธิสภาพอยู่กันเป็นกระจุก (Focal lesion) ซึ่งการตรวจด้วยวิธีนี้ สามารถใช้เป็นเครื่องมือสำหรับวินิจฉัยโรค และยังสามารถให้การรักษาโรคไปพร้อมกันในครั้งเดียว เช่น การตัดติ่งเนื้อในโพรงมดลูก การตัดเนื้องอกมดลูก หรือการเอาห่วงอนามัยที่ติดค้างในโพรงมดลูกออก แต่ข้อจำกัดของการใช้กล้องส่องโพรงมดลูก คือจะไม่สามารถวินิจฉัยโรคที่อยู่ในชั้นกล้ามเนื้อมดลูก หรือ ในท่อนำไข่ได้ แพทย์มีการแนะนำให้ทำการส่องกล้องตรวจโพรงมดลูกในผู้ป่วยที่มีอาการ ดังต่อไปนี้

1. สตรีวัยเจริญพันธุ์ที่มีเลือดประจำเดือนออกผิดปกติ ทั้งในด้านปริมาณ และ/หรือระยะเวลา
2. สตรีที่ได้รับการตรวจอัลตร้าซาวนด์มดลูกแล้วสงสัยว่ามี เนื้องอก หรือ มีติ่งเนื้อภายในโพรงมดลูก
3. สตรีวัยหมดประจำเดือนที่มีเลือดออกจากโพรงมดลูก (เลือดออกทางช่องคลอด) และหลังได้ทำการดูดชิ้นเนื้อโพรงมดลูก หรือขูดมดลูกแล้ว ยังมีเลือดออกอีกหลังการรักษา
4. สตรีที่มีมดลูกผิดปกติ เช่น มีผนังกั้นในโพรงมดลูก (Septate uterus)
5. สตรีที่มีประจำเดือนออกมาก โดยไม่พบพยาธิสภาพจากการตรวจภายนอกมดลูก แพทย์สามารถส่องกล้องเข้าไปในโพรงมดลูกและทำการทำลายเยื่อบุโพรงมดลูก หรือตัดเยื่อบุโพรงมดลูก เพื่อไม่ให้มีประจำเดือน
6. สตรีที่มีบุตรยากร่วมกับประวัติมีประจำเดือนมาน้อยมาก หรือไม่มีประจำเดือน หลังจากได้รับการขูดมดลูก คาดว่าน่าจะเกิดมีพังผืดในโพรงมดลูก (Asherman’s syndrome)
7. สตรีที่ใส่ห่วงอนามัยมานานและไม่สามารถดึงสายห่วงออกได้ตามปกติ ซึ่งอาจเกิดจากมีเนื้อเยื่อในโพรงมดลูกไปหุ้มห่วง หรือมีบางส่วนของห่วงทะลุผนังมดลูก แพทย์จึงต้องส่องกล้องเข้าไปคีบเอาห่วงอนามัยออกมา
8. สตรีที่มีภาวะแท้งบุตร แท้งซ้ำ ร่วมกับตรวจทางอัลตร้าซาวนด์มดลูกพบว่ามีเนื้องอกหรือติ่งเนื้อในโพรงมดลูก

การเตรียมตัวก่อนไปส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก

ในการส่องกล้องตรวจโพรงมดลูกเพื่อการวินิจฉัยโรคอย่างเดียว หรือเพื่อหาสาเหตุของโรค สามารถทำที่ห้องตรวจผู้ป่วยนอกนรีเวชได้ ไม่ต้องงดข้าว งดน้ำ เพราะอุปกรณ์ในการตรวจเพื่อวินิจฉัย จะมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางของกล้องเล็กกว่าอุปกรณ์ที่ใช้ในการผ่าตัด

แต่หากแพทย์ต้องทำการผ่าตัดพยาธิสภาพในโพรงมดลูก ผู้ป่วยจำเป็นต้อง งดข้าว งดน้ำ 6 ชั่วโมงก่อนไปทำการรักษาด้วยการส่องกล้องตรวจทางโพรงมดลูก ระยะเวลาในการส่องกล้องตรวจโพรงมดลูกขึ้นกับหัตถการที่ทำ หากเป็นการส่องกล้องเพื่อการวินิจฉัยโรค จะใช้เวลาไม่นาน ประมาณ 10-30 นาที หากเป็นการผ่าตัด ระยะเวลาขึ้นอยู่กับความยากง่าย ขนาดของเนื้องอก หากเนื้องอกมีขนาดใหญ่ การผ่าตัดจะใช้เวลานานกว่า โดยทั่วไประยะเวลาเมื่อนับเฉพาะตอนผ่าตัด (ไม่นับรวมการเตรียมอุปกรณ์ การขยายปากมดลูก) มักจะทำหัตถการนานไม่เกิน 1 ชั่วโมง

บางครั้งอาจต้องนัดผู้ป่วยมาทำการผ่าตัดครั้งที่ 2 ในครั้งถัดไป หลังจากการส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก ในกรณีที่เป็นการวินิจฉัยโรค ไม่ได้ดมยาสลบ ผู้ป่วยอาจไม่ต้องพักงาน กลับไปทำงาน ใช้ชีวิตได้ตามปกติ แต่หากเป็นการผ่าตัด มีการเสียเลือดมาก และต้องดมยาสลบด้วย แพทย์อาจต้องให้ผู้ป่วยพักดูแลตนเองที่บ้านประมาณ 1 สัปดาห์ แต่อย่างไรก็ตาม แพทย์ผู้ตรวจรักษาผู้ป่วย จะให้คำแนะนำผู้ป่วยในเรื่องนี้เป็นกรณีๆ ไป

ข้อห้ามหลังการส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก

หลังได้รับการส่องกล้องตรวจโพรงมดลูกแล้ว ต้องงดกิจกรรมที่อาจส่งผลกระทบโพรงมดลูก ประมาณ 2 สัปดาห์ จนกว่าจะไม่มีอาการเจ็บปวดที่ช่องคลอด ที่ท้องน้อย ตกขาว และ/หรือเลือดออกทางช่องคลอด กิจกรรมที่ต้องงด ได้แก่

- สวนล้างช่องคลอด
- มีเพศสัมพันธ์
- อาบน้ำในอ่างอาบน้ำ
- ว่ายน้ำ
- การใช้ผ้าอนามัยแบบสอด (Tampon)

ข้อห้ามในการส่องกล้องโพรงมดลูก

อย่างไรก็ตาม การตรวจรักษาด้วยวิธีส่องกล้องโพรงมดลูก จะไม่ทำในกรณีต่อไปนี้ คือ

- สตรีที่อยู่ในสภาวะการตั้งครรภ์
- มีการอักเสบในอุ้งเชิงกราน หรือมีการติดเชื้อในอุ้งเชิงกรานอย่างรุนแรง
- พบเชื้อมะเร็งปากมดลูก

การดูแลตนเองหลังจากส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก

หลังได้รับการตรวจด้วยวิธีการส่องกล้องแล้ว ควรสังเกตสิ่งที่จะเกิดขึ้นและสามารถดูแลตนเองได้ ดังนี้

- การมีเลือดออกเล็กน้อยทางช่องคลอดหลังผ่าตัด/ส่องกล้องฯ ถือเป็นเรื่องปกติ บางครั้งอาจเห็นเศษเนื้อจากที่ทำการผ่าตัดที่ค้างในโพรงมดลูกหลุดออกมาด้วย ซึ่งอาจมีเลือดออกมาได้นาน ประมาณ 5-7 วันหลังการตรวจ
- อาจมีอาการปวดหน่วงบริเวณมดลูก ซึ่งสามารถรับประทานยาแก้ปวด เช่น ยาพาราเซตามอล ได้
- ห้ามทำการสวนล้างช่องคลอด

ภาวะแทรกซ้อนจากการส่องกล้องตรวจโพรงมดลูกมีอะไรบ้าง ?

โดยทั่วไปภาวะแทรกซ้อนหรือผลข้างเคียงจากการส่องกล้องตรวจโพรงมดลูกจะเกิดขึ้นน้อยมาก ภาวะแทรกซ้อนที่อาจจะเกิดขึ้นได้ เช่น

- ปากมดลูกฉีกขาด เนื่องจากการขยายปากมดลูก
- มดลูกทะลุขณะใส่เครื่องมือเข้าไปในโพรงมดลูก หรือ ทะลุขณะผ่าตัดเนื้องอกในโพรงมดลูก
- ร่างกายเกิดการเสียสมดุลของสารน้ำและเกลือแร่ ความรุนแรงมีตั้งแต่ในระดับน้อยๆ คือ ไม่มีอาการ จนถึงมีอาการมาก เช่น ชัก หัวใจเต้นผิดปกติ หมดสติ และอาจเสียชีวิตได้
- เลือดออกมากจากมดลูก หรือเลือดออกมากทางช่องคลอด
- มีการติดเชื้อในโพรงมดลูก (เยื่อบุมดลูกอักเสบ)

สุดท้ายนี้แพทย์ขอแนะนำว่า ต้องกลับไปพบแพทย์หรือต้องไปโรงพยาบาลก่อนนัด หากพบว่ามีเลือดออกทางช่องคลอดมากหรือนานกว่าปกติ, ปวดท้องน้อยมากกว่าปกติ, ตกขาวเป็นหนอง มีกลิ่นเหม็น และมีไข้สูง หนาวสั่น เป็นต้น อย่าเพิกเฉยหรือปล่อยทิ้ง หรือทนความเจ็บปวดไว้นานเกินจนกระทั่งลุกลามเป็นมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก ถ้าหากไม่แน่ใจหรือมีข้อสงสัยควรสามารถสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมกับทางโรงพยาบาลทันที

พล. ร.ต. นพ. โซ่สกุล บุณยะวิโรจ
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านมะเร็งนรีเวช
ศูนย์สุขภาพหญิง โรงพยาบาลพญาไท 1

ส่องกล้องตรวจโพรงมดลูกดีอย่างไร?