“ต่อมไทรอยด์” คือ ต่อมไร้ท่อที่อยู่ส่วนล่างของกลางลำคอ ทำหน้าที่ผลิตและส่งฮอร์โมนไทรอยด์เข้าไปในกระแสเลือด โดยฮอร์โมนไทรอยด์ นั้นจะควบคุมกระบวนการใช้พลังงานของเซลล์ต่าง ๆ ในร่างกายหรือที่เรียกว่ากระบวนการเมตาบอลิซึม โดยกระบวนการเมตาบอลิซึมส่งผลต่ออุณหภูมิ อัตราการเต้นหัวใจ และการเผาผลาญพลังงาน ทั้งนี้ ฮอร์โมนดังกล่าวยังส่งผลต่ออวัยวะเกือบทุกส่วนของร่างกายตั้งแต่หัวใจไปยังสมอง และจากกล้ามเนื้อไปที่ผิวหนัง

ภาวะฮอร์โมนผิดปกติของไทรอยด์ อาจแบ่งได้เป็น 2 ประเภท ดังนี้

ไฮเปอร์ไทรอยด์
ไฮเปอร์ไทรอยด์ หรือไทรอยด์ชนิดผอม (Hyperthyroidism หรือ Thyrotoxicosis) “ภาวะไทรอยด์เป็นพิษ” (คอพอกเป็นพิษ) คือ ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานเกิน มีการหลั่งฮอร์โมนไทรอยด์ออกมามากเกินไป กระตุ้นให้อวัยวะทั่วร่างกายมีการเผาผลาญสูงกว่าปกติ เป็นสาเหตุทำให้เกิดอาการเจ็บป่วยตามมา เช่น เหนื่อยง่าย ใจสั่น ขี้ร้อนง่าย เหงื่อออกมาก หงุดหงิด นอนไม่หลับ น้ำหนักตัวลดลงอย่างรวดเร็วแบบผิดปกติ เป็นต้น

“ไทรอยด์เป็นพิษ” มักพบในเพศหญิง มากกว่าเพศชาย เป็นภาวะที่ร่างกายมีระดับฮอร์โมนไทรอยด์ในเลือดสูงกว่าปกติ เนื่องจากต่อมไทรอยด์ทำงานมากขึ้น จากการที่ร่างกายสร้างสารแอนติบอดี้ ไปกระตุ้นต่อมไทรอยด์ให้สร้างฮอร์โมนมากขึ้น หรือต่อมไทรอยด์อักเสบ ทำให้มีการปล่อยฮอร์โมนไทรอยด์ออกมามากกว่าปกติ บางรายเกิดจากการได้รับฮอร์โมนไทรอยด์จากภายนอกเข้าสู่ร่างกายในขนาดที่มากเกินไป ซึ่งกรณีหลังนี้มักเกิดกับผู้ป่วยที่ได้รับยาฮอร์โมนไทรอยด์เพื่อรักษาภาวะไทรอยด์ต่ำ หรือใช้เพื่อการลดน้ำหนักตัวแบบไม่ถูกวิธี

อาการ ของไทรอยด์เป็นพิษจะทำให้เกิดอาการใจสั่น ชีพจรเต้นเร็ว มือสั่น หงุดหงิดง่าย ตาโปน ผมร่วง ขี้ร้อน เหงื่อออกมาก ถ่ายอุจจาระบ่อย บางครั้งอาจเกิดภาวะประจำเดือนผิดปกติ บางรายอาจสังเกตเห็นต่อมไทรอยด์ที่อยู่บริเวณลำคอด้านหน้ามีขนาดโตขึ้น ขาสองข้างอ่อนแรง จนถึงขั้นยกขาหรือยืนไม่ได้ ซึ่งพบได้ไม่บ่อย แต่อาจเป็นอาการแรกสุดที่เกิดขึ้นได้ ไทรอยด์เป็นพิษรักษาได้หากได้รับการรักษาอย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอหากมีอาการดังกล่าว ควรรีบปรึกษาแพทย์เพื่อให้การรักษาอย่างถูกต้อง

ไฮโปไทรอยด์
ไฮโปไทรอยด์ หรือไทรอยด์ชนิดอ้วน (Hypothyroidism) หรือภาวะพร่องฮอร์โมนไทรอยด์ คือภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานน้อยเกินไป ผลิตฮอร์โมนไทรอยด์ ออกมาไม่เพียงพอ ระดับฮอร์โมนไทรอยด์ในเลือดต่ำเกินไป มีการทำงานของเซลล์ในร่างกายช้ากว่าปกติ จนกระทบต่อระบบเผาผลาญ ส่งผลให้กระบวนการทำงานของร่างกายช้าลง กล่าวคือ ไม่มีพลังงานในการทำกิจกรรมต่าง ๆ รวมทั้งกระบวนการเมตาบอลิซึมทำงานช้าลง ทำให้ผู้ป่วยโรคไฮโปไทรอยด์อ้วนขึ้น มีอาการหน้าบวม ตัวบวม ครั้นจะลดน้ำหนักก็ลองทำมานาน ทว่าน้ำหนักและความอ้วนกลับไม่ลดลงเลย

ผู้หญิงที่อายุมากกว่า 60 ปี มีแนวโน้มที่จะเกิดภาวะขาดไทรอยด์มากกว่ากลุ่มอื่น โดยภาวะดังกล่าวจะส่งผลต่อระดับความสมดุลของปฏิกิริยาเคมีภายในร่างกาย อาจปรากฏอาการบ้างในช่วงแรก แต่หากปล่อยไว้ไม่ได้รับการรักษาจะก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพอื่นๆ ตามมา เช่น ภาวะอ้วน อาการปวดข้อ มีบุตรยาก และปัญหาเกี่ยวกับหัวใจ

อาการ ของไฮโปไทรอยด์ปรากฏหลายอาการและแตกต่างกันไปตามระดับความรุนแรงที่ผู้ป่วยขาดฮอร์โมนดังกล่าว ทั้งนี้ อาการบางอย่างที่ปรากฏขึ้นก็อาจคล้ายกับอาการป่วยของโรคอื่น และบางอาการก็ไม่ได้เกิดขึ้นกับผู้ป่วยทุกราย แต่โดยทั่วไปแล้ว อาการจะค่อย ๆ รุนแรงขึ้นซึ่งมักใช้เวลาเป็นปี หากกระบวนการเมตาบอลิซึมทำงานช้าลงจะก่อให้เกิดอาการต่าง ๆ ตามมา

อาการของโรคไทรอยด์
อาการที่พบได้ ผู้ป่วยโรคไทรอยด์จะปรากฏอาการดังต่อไปนี้

ไทรอยด์ ชนิดผอม / ภาวะไทรอยด์เป็นพิษ

ไทรอยด์ ชนิดอ้วน / ภาวะพร่องไทรอยด์

ใจสั่น มือสั่น ตื่นเต้นตกใจง่าย
ขี้ร้อน เหงื่อออกมา
ขี้โมโห หงุดหงิดง่าย เครียดง่าย
หุนหันพลันแล่น สมาธิสั้น
หิวบ่อย กินเก่ง แต่น้ำหนักไม่ขึ้น หรือน้ำหนักลดลง
เหนื่อยง่ายกว่าปกติ อุจจาระบ่อยขึ้น
ประจำเดือนน้อยลงหรือขาดหายไป
บางรายตาโปนขึ้น
ผมร่วง หรือมีผื่นขึ้น

ท้องผูก
น้ำหนักขึ้น อ้วนแบบบวมฉุ
ง่วงนอนบ่อย ขี้หนาว ผมร่วง
บางรายประจำเดือนมามากผิดปกติ
เหนื่อยง่าย ทำอะไรไม่ค่อยไหว
เฉื่อยชา เบื่อ ขี้เกียจ ไม่อยากทำอะไร

เพราะไทรอยด์ผิดปกติอาจเกิดขึ้นได้กับทุกเพศ ทุกวัย ไม่ว่าจะรูปร่างอ้วนหรือผอม ดังนั้น การเป็นคนช่างสังเกต และใส่ใจสุขภาพจึงเป็นสิ่งสำคัญที่สุด เมื่อมีอาการผิดปกติเกิดขึ้น ควรรีบปรึกษาแพทย์เพื่อการรักษาอย่างถูกต้อง

ภาวะฮอร์โมนผิดปกติของไทรอยด์ อาจแบ่งได้เป็น 2 ประเภท ดังนี้

อาการของโรคไทรอยด์ อาการที่พบได้ ผู้ป่วยโรคไทรอยด์จะปรากฏอาการดังต่อไปนี้

อาการของโรคไทรอยด์
อาการที่พบได้ ผู้ป่วยโรคไทรอยด์จะปรากฏอาการดังต่อไปนี้

อ้วน ผอม เพราะตามใจปาก หรือเพราะ ‘ไทรอยด์’ ไม่เป็นใจ