ต่อมไทรอยด์ นับว่าเป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญต่อระบบต่างๆ ของร่างกายไม่น้อย เมื่อเกิดการทำงานที่ผิดปกติขึ้นกับต่อมไทรอยด์ จึงส่งผลกระทบต่อระบบต่างๆ ได้ง่าย ไม่ว่าจะเป็นการทำงานของหัวใจ หรือระบบทางเดินอาหาร เราจึงควรรู้ทันสัญญาณเตือนของภาวะไทรอยด์ทำงานผิดปกติ และเริ่มต้นรักษาตั้งแต่เนิ่นๆ เพื่อจะได้ไม่ต้องจบลงด้วยการผ่าตัด!

มาทำความเข้าใจกันก่อน! “ไทรอยด์” มีความสำคัญยังไงนะ

ไทรอยด์ เป็นต่อมที่ทำหน้าที่ในการผลิตไทรอยด์ฮอร์โมน ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ช่วยควบคุมอัตราการเผาผลาญพลังงานของร่างกาย ช่วยควบคุมอุณหภูมิร่างกาย ควบคุมการใช้ฮอร์โมนและวิตามิน รวมถึงควบคุมการเจริญเติบโตของเนื้อเยื่อต่างๆ ในร่างกาย

เพราะ “ไทรอยด์ทำงานผิดปกติ” เกิดจากหลายสาเหตุ อาการ…จึงแตกต่างกัน!

1. ไทรอยด์ทำงานมากเกินไป

หรือที่เราเรียกกันว่า “ไทรอยด์เป็นพิษ” ซึ่งจะเกิดขึ้นเมื่อต่อมไทรอยด์มีการผลิตฮอร์โมน Thyroxine ออกมามากเกินไป การเกิดภาวะไทรอยด์เป็นพิษอาจเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ คือ เกิดขึ้นในผู้ป่วยที่มีโรคคอพอกตาโปน (Graves’ disease) ซึ่งอยู่ในกลุ่มโรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง, ในผู้ป่วยคอพอกเป็นพิษชนิดหลายปุ่ม (Plummer’s disease), ในผู้ที่มีการอักเสบของต่อมไทรอยด์ หรือในผู้ที่มีการบริโภคอาหารเสริมไอโอดีนมากเกินไป

อาการเตือนของ “ภาวะไทรอยด์เป็นพิษ” คือ เหนื่อยง่าย อ่อนเพลีย เหงื่อออกง่าย ขี้ร้อน อารมณ์แปรปรวน นอนไม่หลับ และน้ำหนักตัวลดลงอย่างรวดเร็วทั้งที่ยังทานในปริมาณปกติ หรือในผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการท้องเสีย คลื่นไส้อาเจียน หรือกล้ามเนื้ออ่อนแรง

2. ไทรอยด์ทำงานน้อยเกินไป

หรือที่เราเรียกกันว่า “ภาวะไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำ” หรือ “ไฮโปไทรอยด์” เป็นภาวะที่ต่อมไทรอยด์ผลิตฮอร์โมนออกมาไม่เพียงพอ อาจเกิดจากภาวะแทรกซ้อนจากการรักษาโรคคอพอกเป็นพิษ หรือเป็นภาวะแทรกซ้อนของต่อมไทรอยด์อักเสบเรื้อรัง หรือเป็นผลข้างเคียงจากการฉายรังสีรักษาโรคมะเร็ง

อาการเตือนของ “ภาวะไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำ” ส่วนใหญ่มักจะตรงข้ามกับภาวะไทรอยด์เป็นพิษ คือ น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น ท้องผูก รู้สึกหนาวง่าย หรือมีอาการอ่อนเพลีย เฉื่อยชา ขาดสมาธิ หรืออาจมีภาวะซึมเศร้าเกิดขึ้นได้

3. มีก้อนที่ต่อมไทรอยด์หรือคอพอก

สำหรับสาเหตุของการเกิดก้อนที่ต่อมไทรอยด์อาจยังไม่ทราบแน่ชัด แต่พบว่าส่วนใหญ่เกิดจากภาวะที่ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายเข้าโจมตีเนื้อเยื่อของต่อมไทรอยด์ และภาวะขาดไอโอดีน ก็สามารถทำให้เกิดก้อนที่ต่อมไทรอยด์ได้ โดยอาจเป็นลักษณะก้อนเดี่ยวๆ หรือก้อนเล็กๆ หลายก้อน

อาการเตือนของการมีก้อนที่ต่อมไทรอยด์ คือ มีอาการไอแห้งและมักแย่ลงเมื่อเอนตัวลงนอน, กลืนอาหารลำบาก โดยเฉพาะอาหารแห้งอย่าง ขนมปัง และข้าว หรือแรงดันอาจส่งผลต่อเส้นประสาทที่ควบคุมกล่องเสียง ทำให้มีอาการเสียงแหบ

คำถามฮิต! ก้อนที่ต่อมไทรอยด์…จะกลายเป็น “มะเร็งต่อมไทรอยด์” ได้หรือไม่

การตรวจพบก้อนเนื้อไม่ว่าบริเวณไหนย่อมสร้างความกังวลเกี่ยวกับ “โรคมะเร็ง” ได้เสมอ ซึ่งการตรวจพบก้อนที่ต่อมไทรอยด์นั้น ส่วนใหญ่แล้วมักเป็นเพียงก้อนเนื้อธรรมดา แต่ก็พบว่าก้อนเนื้อในผู้ป่วยบางรายอาจกลายเป็นเซลล์มะเร็งได้ ซึ่งการพิจารณานั้นต้องอาศัยการตรวจ 3 ขั้นตอน คือ การซักประวัติและตรวจร่างกาย, การตรวจอัลตราซาวด์ และตรวจชิ้นเนื้อเพื่อดูว่าก้อนที่พบเป็นแค่เนื้องอกธรรมดาหรือเนื้อร้ายกันแน่

ตรวจพบไทรอยด์ผิดปกติ…ต้อง “ผ่าตัด” เท่านั้น หรือเปล่า?

ในการรักษาภาวะไทรอยด์ผิดปกตินั้น มีทั้งการใช้ยา การกลืนแร่ และการผ่าตัด จึงไม่ใช่ผู้ป่วยทุกรายที่ต้องผ่าตัดรักษา! เช่น ในผู้ป่วยที่มีภาวะไทรอยด์เป็นพิษ สามารถปรับการทำงานของต่อมได้โดยการทานยา แต่หากทานยาไปแล้วระดับฮอร์โมนยังสูงอยู่ หรือมีภาวะแทรกซ้อนจากไทรอยด์เป็นพิษเกิดขึ้น หรือมีการแพ้ยา แพทย์ก็จะทำการปรับเปลี่ยนวิธีการรักษาต่อไป

“ผ่าตัดไทรอยด์ทางช่องปาก” อีกทางเลือก…ช่วยลดกังวลเรื่องแผลผ่าตัด!

ปัจจุบัน… การแพทย์ได้มีการพัฒนาเทคนิคการผ่าตัดไทรอยด์ผ่านกล้องทางช่องปาก ซึ่งเป็นเทคนิคการผ่าตัดที่ทำให้ “ไร้รอยแผลเป็น” ช่วยให้ผู้ป่วยไม่ต้องกังวลเรื่องรอยแผลเป็นบริเวณคอเหมือนการผ่าตัดแบบเปิด รวมถึงเสียเลือดน้อยกว่า เจ็บปวดน้อยกว่า เพราะมีระยะทางระหว่างช่องปากและไทรอยด์สั้นที่สุดเมื่อเทียบกับการผ่าตัดส่องกล้องอวัยวะอื่นๆ และยังช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัดได้

แม้ว่าการผ่าตัดไทรอยด์ผ่านกล้องทางช่องปากจะมีข้อดีอยู่ไม่น้อย แต่การผ่าตัดก็ยังมีข้อจำกัด คือเหมาะกับการผ่าตัดรักษาก้อนที่ยังมีขนาดเล็กอยู่ เพราะฉะนั้น หากมาพบแพทย์ตั้งแต่เนิ่นๆ การรักษาก็ทำได้ง่ายขึ้น ผู้ป่วยก็หมดห่วงเรื่องรอยแผลเป็นหรือความเจ็บปวดหลังผ่าตัด

นพ. อังกูร อนุวงศ์
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการผ่าตัดส่องกล้อง
ศูนย์ศัลยกรรม โรงพยาบาลพญาไท 2

ทำความเข้าใจ...ไทรอยด์ทำงานผิดปกติ คืออะไรกัน?