“ฮอร์โมน” ไม่ใช่เพียงแค่ชื่อซีรีส์วัยรุ่นที่ดูแล้วสนุกติดหนึบเท่านั้น แต่ยังเป็นสารเคมีสำคัญในร่างกายที่สร้างจากต่อมไร้ท่อต่างๆ ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการควบคุมการทำงานของเซลล์ในร่างกาย ไม่ว่าจะผู้ชายหรือผู้หญิง เราทุกคนก็ล้วนมีฮอร์โมนหลากหลายชนิด แต่เมื่ออายุมากขึ้นปริมาณฮอร์โมนต่างๆ ในร่างกายก็จะพร่องลงไป ส่งผลให้เกิดความผิดปกติ และเพิ่มโอกาสในการเกิดโรคภัยต่างๆ ได้ การตรวจวัดระดับฮอร์โมนในร่างกายจึงถือเป็นสิ่งที่สามารถช่วยให้เราทราบได้ว่า ความผิดปกติที่เกิดขึ้นกับเรานั้น เกิดมาจากการพร่องลงของฮอร์โมนตัวใด และนำไปสู่การวิเคราะห์เพื่อวางแผนการรักษาและดูแลสุขภาพของเราให้ดีขึ้นได้นั่นเอง

4 ฮอร์โมนที่ควรรู้จักไว้…เพื่อเข้าใจความเป็นไปของร่างกาย

อย่างที่บอกไปแล้วว่าฮอร์โมนในร่างกายคนเรานั้นมีมากมายหลายชนิด แต่ทั้งนี้ในการพบภาวะความผิดปกติส่วนใหญ่นั้น ก็มักจะเป็นผลมาจากการพร่องลงของฮอร์โมนสำคัญๆ 4 ชนิด ดังต่อไปนี้

ฮอร์โมนไทรอยด์
เป็นฮอร์โมนที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับการเผาผลาญพลังงาน โดยหากร่างกายมีภาวะฮอร์โมนลดลงถึงระดับที่เรียกว่าเป็น “โรคไฮโปไทรอยด์” แพทย์ก็จำเป็นจะต้องให้รับการรักษาด้วยการใช้ยา แต่หากระดับฮอร์โมนไทรอยด์เพียงแค่ลดต่ำลง แต่ยังไม่ถึงขั้นเป็นโรค ก็จะทำให้ร่างกายมีการเผาผลาญพลังงานได้ช้า ทำให้น้ำหนักขึ้นง่าย และรวดเร็ว ซึ่งถ้าไม่ควบคุมพฤติกรรมการรับประทานอาหารให้ดี ก็จะทำให้มีโอกาสเสี่ยงเจ็บป่วยจากภาวะน้ำหนักเกินตามมาได้

ฮอร์โมนต่อมหมวกไต
เป็นฮอร์โมนที่มีความสัมพันธ์กับอาการอ่อนเพลียของร่างกาย โดยคนที่ทำงานหนัก พักผ่อนน้อย เครียด ก็จะทำให้ต่อมหมวกไตทำงานหนัก ส่งผลให้เกิดภาวะพร่องฮอร์โมนต่อมหมวกไตตามมา ทำให้ร่างกายมีอาการอ่อนเพลีย ไม่อยากลุกจากที่นอนในตอนเช้า กลางวันไม่มีแรง กลางคืนนอนไม่หลับ นำมาซึ่งภาวะอ้วนง่าย อยากรับประทานแต่อาหารหวาน และอาหารรสเค็มจัด บางรายมีอาการเวียนหัว ความดันเปลี่ยนแปลงเวลาเปลี่ยนท่าทางร่วมด้วย ซึ่งแนวทางในการรักษาก็คือ ต้องทำการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม จัดสภาวะแวดล้อมในการนอนให้ถูกสุขลักษณะ ให้นอนหลับได้เต็มที่ในเวลากลางคืน ตื่นเช้าให้ได้ รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ตรงเวลา และพยายามหลีกเลี่ยงการใช้สารกระตุ้น รวมถึงงดคาเฟอีนด้วย

ฮอร์โมนเพศ
โดยปกติแล้วจะเป็นการตรวจเพื่อดูว่าร่างกายผลิตฮอร์โมนเพศออกมาในปริมาณที่เหมาะสมหรือไม่ เพื่อวิเคราะห์หาสาเหตุของความผิดปกติที่เกิดขึ้น ตัวอย่างเช่น การตรวจระดับฮอร์โมนเพศในผู้หญิงนั้น แพทย์จะทำการตรวจดูว่ารังไข่ผลิตฮอร์โมนออกมาได้มากน้อยแค่ไหน อย่างในภาวะ PCOS หรือ Polycystic Ovary Syndrome ถือเป็นความผิดปกติที่ในร่างกายมีฮอร์โมนเพศชายอยู่มาก จนทำให้ผู้หญิงมีผิวมันเป็นสิว มีขนตามร่างกายเยอะเหมือนผู้ชาย ซึ่งก็ต้องรักษาด้วยการปรับฮอร์โมน

Growth ฮอร์โมน
เป็นฮอร์โมนที่ผลิตขึ้นมาจากต่อมใต้สมอง ถือว่าเป็นหนึ่งในฮอร์โมนที่มีความสำคัญมาก เพราะทำหน้าที่ในการช่วยเสริมสร้างฟื้นฟูร่างกายให้เจริญเติบโตสมวัย Growth ฮอร์โมนยังมีส่วนสัมพันธ์กับภาวะการนอนหลับของคนเราอย่างมากอีกด้วย หากเรามีอาการนอนไม่หลับ หลับยาก หรือว่าหลับไม่สนิทบ่อยๆ ก็สามารถสันนิษฐานได้เลยว่า Growth ฮอร์โมนในร่างกายเราน่าจะลดน้อยลง ซึ่งถ้าอยากกลับมานอนหลับได้อย่างสนิทตลอดทั้งคืนล่ะก็ จำเป็นต้องปรับพฤติกรรมทำให้ Growth ฮอร์โมนในร่างกายเพิ่มขึ้นให้ได้

ใครบ้าง…ที่ควรตรวจระดับฮอร์โมน

สำหรับการตรวจระดับฮอร์โมนในร่างกายนั้น จริงๆ แล้วไม่ได้จำเป็นว่า “ทุกคน” จะต้องตรวจ เพราะโดยส่วนใหญ่แล้วแพทย์จะแนะนำให้ตรวจในคนที่ปัญหาสุขภาพ หรือคนที่มีภาวะร่างกายผิดปกติ คือมีอาการ อ้วนง่าย น้ำหนักขึ้นเร็ว อ่อนเพลีย โดยไม่ทราบสาเหตุ เป็นต้น เพราะการตรวจวัดระดับฮอร์โมนในร่างกายจะทำให้สามารถวางแผนการรักษาได้อย่างตรงจุด เนื่องจากทำให้ทราบสาเหตุว่าความผิดปกติที่เกิดขึ้นนั้น มาจากภาวะพร่องฮอร์โมน หรือมาจากสาเหตุอื่นๆ กันแน่ นอกจากนั้นในคนที่เริ่มอายุมากแล้ว ตั้งแต่ 40 ปีขึ้นไป ก็สามารถตรวจวัดระดับฮอร์โมนในร่างกายได้เช่นกัน เพื่อให้เราทราบว่าฮอร์โมนใดในร่างกายเราบ้างที่ลดลงมาก จะได้เตรียมพร้อมสำหรับการรับมือและดูแลตัวเองได้ดีขึ้น

รู้ทันความผิดปกติของฮอร์โมนในร่างกาย
ก็หาสาเหตุของโรคภัย และความผิดปกติได้…ง่ายขึ้น

พญ.เมธชนัน เลิศชุณหะเกียรติ
แพทย์หัวหน้าศูนย์เวชศาสตร์ชะลอวัย
โรงพยาบาลพญาไท 3

'ตรวจระดับฮอร์โมนในร่างกาย' ช่วยให้สุขภาพดีได้ด้วยหรือ?