กระทรวงสาธารณสุข เผยข้อมูลคนไทยเสียชีวิตจากโรคอัมพาตปีละกว่า 13,000 คน หรือเฉลี่ยวันละ 37 คน ทั้งนี้โรคอัมพาตเกิดจากการที่สมองขาดเลือดเพราะมีการตีบ ตัน หรือแตกของหลอดเลือดสมอง ทำให้สมองไม่สามารถควบคุมการทำงานของอวัยวะต่างๆ ได้ การสังเกตการเกิดโรคเป็นสิ่งสำคัญ เพราะการรู้อาการเริ่มแรก และรีบพบแพทย์เพื่อรักษาได้เร็วมากขึ้นเท่าไร จะทำให้โอกาสเสียชีวิตหรือพิการลดลงมากขึ้นเท่านั้น

อัมพฤกษ์ อัมพาตนั้นมีสาเหตุมาจากอะไร?

สาเหตุที่ทำให้เกิดโรคอัมพฤกษ์ อัมพาตนั้น มักมาจาก

โรคที่เกี่ยวกับสมอง ไม่ว่าจะเป็น เส้นเลือดในสมองอุดตันที่ทำให้สมองขาดเลือด เลือดออกในสมอง มะเร็งในสมอง หรือหลอดเลือดในสมองแตกจากโรคความดันโลหิตสูง หรือเส้นเลือดโป่งพองในสมอง
โรคที่ไขสันหลัง เช่น กระดูกสันหลังหัก กระดูกสันหลังเคลื่อน ติดเชื้อที่กระดูกสันหลังหรือไขสันหลัง เนื้องอกที่กระดูกสันหลังหรือไขสันหลัง

ปัจจัยเสี่ยงในการเกิดโรคอัมพฤกษ์ อัมพาต

ผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไป หรือวัยสูงอายุ
ผู้ชายมีโอกาสเกิดโรคสูงกว่าผู้หญิง
ผู้ที่มีโรคความดันโลหิตสูงจะเพิ่มความเสี่ยงในการเป็นอัมพาตถึง 3 เท่า เนื่องจากผนังหลอดเลือดอ่อนแอจึงเกิดการแตกง่าย ทำไปสู่การเป็นอัมพาตได้
ผู้ที่มีโรคเบาหวาน เนื่องจากน้ำตาลในเลือดสูง ทำให้ผนังหลอดเลือดหนาตัวและตีบแคบ ส่งผลให้เลือดไหลเวียนไม่สะดวกและไปเลี้ยงสมองไม่เพียงพอ
โรคไขมันในเลือดสูง ทำให้ก้อนไขมันเกาะติดกับผนังหลอดเลือด ทำให้ผนังหลอดเลือดหนาตัวแข็งขึ้น และหลอดเลือดตีบแคบ เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงสมองไม่เพียงพอ
การสูบบุหรี่ สารพิษในบุหรี่จะไปทำลายอวัยวะต่างๆ ได้แก่ ปอด หัวใจ และหลอดเลือด ส่งผลให้ปริมาณออกซิเจนในหลอดเลือดลดน้อยลงจึงไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ไม่เพียงพอ

5 สัญญาณ! อัมพฤกษ์ อัมพาต ที่ต้องรีบไปพบแพทย์

อาการแสดงสำคัญที่สุดที่ควรรู้ และควรสังเกตอย่างสม่ำเสมอ มีดังนี้

ชา หรืออ่อนแรงที่หน้า แขน หรือขา ซีกใดซีกหนึ่ง อย่างทันทีทันใด
พูดลำบาก พูดไม่ได้ พูดไม่ชัด หรือไม่เข้าใจคำพูด อย่างทันทีทันใด
มีปัญหาการมองเห็น ตามัว หรือเห็นภาพซ้อนของตาข้างใดข้างหนึ่ง หรือทั้งสองข้าง อย่างทันทีทันใด
มีอาการมึนงง เวียนศีรษะ เดินไม่ได้ เดินลำบาก เดินเซ หรือสูญเสียการทรงตัวในการยืนและเดิน อย่างทันทีทันใด
ปวดศีรษะอย่างรุนแรงอย่างทันทีทันใด โดยไม่ทราบสาเหตุ

ผู้ที่เป็นอัมพฤกษ์ อัมพาต จะได้รับผลกระทบอย่างไรบ้าง?

อาการอ่อนแรงของกล้ามเนื้อข้างใดข้างหนึ่ง อาจจะเป็นทั้งแขนและขา
มีปัญหาเกี่ยวกับการทรงตัว เช่น การนั่ง การยืน หรือการเดินไม่ได้ แม้ว่ากล้ามเนื้อยังคงมีแรงอยู่
ปัญหาเกี่ยวกับการสื่อสาร ผู้ป่วยบางรายไม่สามารถพูด และไม่สามารถเข้าใจภาษาทั้งพูดและเขียน (global aphasia) บางรายพูดไม่ได้แต่ฟังรู้เรื่อง (motor aphasia) บางรายพูดลำบาก (dysarthria)
ไม่สนใจอวัยวะข้างใดข้างหนึ่ง มักเกิดในผู้ป่วยที่อ่อนแรงข้างซ้าย
มีอาการชา หรือปวดข้างใดข้างหนึ่ง
มีปัญหาเกี่ยวกับความจำ ความคิด และการเรียนรู้
มีปัญหาเกี่ยวกับการกลืนอาหาร
มีปัญหาเกี่ยวการควบคุมการขับถ่ายปัสสาวะและอุจจาระ
มีอาการเหนื่อยง่าย
มีอารมณ์ผันผวน เช่น หัวเราะ หรือร้องไห้เสียงดัง

การรักษาโรคอัมพฤกษ์ อัมพาต มีวิธีการอย่างไร?

การรักษาโรคอัมพฤกษ์ อัมพาต นั้นขึ้นอยู่กับสาเหตุและโรคต้นเหตุของผู้ป่วย เช่น

ผ่าตัดสมอง เมื่อเกิดจากหลอดเลือดสมองแตก
ใส่สารอุดตันเข้าหลอดเลือด เมื่อเกิดจากโรคหลอดเลือดสมองโป่งพอง
ให้ยาละลายลิ่มเลือด เมื่อเกิดจากลิ่มเลือดอุดตัน
ให้ยาลดการแข็งตัวของเลือดเพื่อป้องกันการเกิดลิ่มเลือดอุดตันหลอดเลือด
ควบคุมโรคต่างๆ ที่เป็นสาเหตุ เช่น รักษาควบคุมโรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน และโรคไขมันในเลือดสูง
การทำกายภาพบำบัดฟื้นฟูกล้ามเนื้อแขน/ขา หรือการฝึกพูด

เราสามารกป้องกันการเกิดโรค อัมพฤกษ์ อัมพาต ได้อย่างไร?

หมั่นตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อตรวจหาโรคที่เป็นสาเหตุในการเกิดอัมพฤกษ์ อัมพาต
ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และลดอาหารประเภทไขมัน แป้ง น้ำตาล
ไม่ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และสูบบุหรี่

การสังเกตอาการของโรคนี้ หากพบอาการที่ได้กล่าวไปข้างต้นข้อใดข้อหนึ่งอย่างทันทีทันใด ให้สงสัยว่าอาจเป็นอาการเริ่มแรกของการเกิดอัมพฤกษ์ อัมพาต ควรรีบไปโรงพยาบาลที่ใกล้ที่สุด เพื่อให้แพทย์ตรวจวินิจฉัย และรับการรักษาโดยเร็วภายใน 4 ชั่วโมงครึ่งนับจากเริ่มมีอาการครั้งแรก ทางที่ดีควรเลือกโรงพยาบาลที่ให้บริการรักษาผู้ป่วยหลอดเลือดสมองอุดตันเฉียบพลันตลอด 24 ชั่วโมง โดยมีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญการให้ยาละลายลิ่มเลือดพร้อมให้การรักษาตลอดเวลาก็จะยิ่งมีโอกาสหายจากโรคได้มากยิ่งขึ้น

พญ. ลลิตพรรณ สุดประเสริฐ
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านระบบประสาทและสมอง
ศูนย์อายุรกรรม โรงพยาบาลพญาไท นวมินทร์

อัมพฤกษ์ อัมพาต รู้เร็วรู้ทันพบหมอไวรักษาได้ดี