โรคเบาหวานคืออะไร

เบาหวาน เป็นภาวะของโรคที่เกิดจากระดับน้ำตาลในกระแสเลือดมีปริมาณสูงขึ้น ขณะที่เนื้อเยื่อของร่างกายไม่สามารถนำน้ำตาลนั้นไปใช้เป็นพลังงานได้ตามปกติ ซึ่งโดยปกติแล้วน้ำตาลจะเข้าสู่เซลส์ของร่างกายโดยการควบคุมของฮอร์โมนอินซูลิน และเมื่อน้ำตาลในเลือดสูงขึ้น ในที่สุดก็จะล้นออกมาในปัสสาวะ ทำให้สามารถตรวจพบน้ำตาลในปัสสาวะได้ การมีภาวะน้ำตาลในเลือดสูงเป็นระยะเวลานานนั้น จะทำให้เกิดโรคแทรกซ้อนต่ออวัยวะต่างๆ ได้แทบทุกระบบ เช่น ตา ไต ระบบประสาท ระบบหัวใจและหลอดเลือด เป็นต้น

การวินิจฉัยว่าเป็นโรคเบาหวาน

การวินิจฉัยว่าเป็นโรคเบาหวานหรือไม่ สามารถทำได้โดยการตรวจระดับกลูโคสในพลาสม่า ดังนี้

ในกรณีมีอาการโรคเบาหวานชัดเจน จะวินิจฉัยว่าเป็นเบาหวาน เมื่อระดับกลูโคสในพลาสม่ามากกว่า 200 มก./ดล. เพียง 1 ครั้ง
ในกรณีที่ไม่มีอาการเลย ระดับพลาสม่ากลูโคสหลังอดอาหารครบ 8 ชั่วโมง ต้องมากกว่าหรือเท่ากับ 126 มก./ดล. 2 ครั้ง ค่าระดับน้ำตาลสะสม (HbA1C) ≥ 6.5 ขึ้นไป ระดับกลูโคสระหว่าง 100-125 มก/ดล. ถือว่าผิดปกติ มีความเสี่ยงสูงที่อาจเกิดโรคเบาหวานได้ ควรได้รับการตรวจต่อเนื่องเป็นระยะ

หลักการควบคุมเบาหวาน

การควบคุมโรคเบาหวานประกอบด้วย การควบคุมอาหาร การออกกำลังกาย การรักษาโดยการใช้ยา การควบคุมโรคเบาหวานอย่างเข้มงวดจะช่วยป้องกันอาการและการเกิดโรคแทรกซ้อนต่างๆ ได้ ผู้ป่วยเบาหวานจึงควรมารับการตรวจอย่างสม่ำเสมอ เพื่อปรับยา และตรวจหาอาการแทรกซ้อนต่างๆ เพื่อรับการรักษาและควบคุมอาการตั้งแต่ระยะแรก

ตารางแสดงระดับเป้าหมายและความถี่ของการตรวจที่จำเป็นในผู้ป่วยเบาหวาน

รายการตรวจ	ความถี่ในการตรวจ	เป้าหมายของการตรวจ
ระดับน้ำตาลในเลือดก่อนอาหาร	ทุก 1-3 เดือน	80-120 มก./ดล.
น้ำตาลเฉลี่ยสะสมHbA1c	ทุก 3 เดือน	≤ 7%
ไขมันแอลดีแอล (LDL-cholesterol)	อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง	< 100 มก./ดล
ไขมันไตรกลีเซอไรด์(Triglyceride)	อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง	< 150 มก./ดล
อัลบูมินในปัสสาวะ(Microalbumin)	อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง	ตรวจไม่พบอัลบูมิน
ครีอาตินีน(Creatinine)	อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง	ผลอยู่ในเกณฑ์ปกติ
คลื่นไฟฟ้าหัวใจ(EKG)	อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง	ผลอยู่ในเกณฑ์ปกติ
การตรวจจอประสาทตา	อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง	ผลการตรวจปกติ
การตรวจความดันโลหิต	ทุก 1-3 เดือน	< 130/80 mmHg
การตรวจเท้า	อย่างน้อยทุก 3-6 เดือน	ผลการตรวจปกติ

น้ำตาลเฉลี่ยสะสม (HbA1c)

น้ำตาลเฉลี่ยสะสม เป็นค่าปริมาณน้ำตาลที่จับรวมกับโปรตีนในเม็ดเลือดแดง เป็นค่าที่บอกถึง ระดับน้ำตาลในเลือดโดยเฉลี่ย ในช่วง 8-12 สัปดาห์ ก่อนการตรวจ เป็นค่าที่ใช้ประเมินผลการควบคุมเบาหวานได้ดีกว่าการตรวจน้ำตาลในเลือดเพียงอย่างเดียว

อัลบูมินในปัสสาวะ

ภาวะไตเสื่อมในระยะต้นๆ จะไม่ก่อให้เกิดอาการใดๆ การตรวจทางห้องปฎิบัติการ โดยการตรวจปัสสาวะจะเริ่มพบอัลบูมินหรือไข่ขาวในปัสสาวะ ดังนั้นการตรวจไข่ขาวในปัสสาวะจึงมีความสำคัญมากในการที่จะพบความผิดปกติของไตในระยะแรกเริ่ม

ครีอาตินีน(Creatinine)

เป็นการตรวจเลือดเพื่อประเมินสมรรถภาพของไตนั้น ไตจะต้องเสื่อมมากกว่าร้อยละ 70 ระดับของสารพิษสะสมจึงเริ่มมีมากขึ้นให้วัดได้

การตรวจจอประสาทตา

ระดับน้ำตาลในเลือดสูง อาจทำให้เกิดความเสื่อมในหลอดเลือดขนาดเล็กที่จอรับภาพด้านหลังของดวงตา ซึ่งอาจทำให้ตาบอดได้ ภาวะเบาหวานขึ้นตาสามารถรักษาได้ด้วยการยิงเลเซอร์ การตรวจและรักษาโดยเร็วจะป้องกันจอรับภาพเสื่อมได้

การตรวจเท้า

ผู้ป่วยเบาหวานอาจมีปัญหาเรื่องเส้นประสาทที่ปลายเท้าเสื่อม ซึ่งหากมีการบาดเจ็บที่เท้า อาจไม่ทราบหรือไม่รู้สึก นอกจากนี้เส้นเลือดที่ไปเลี้ยงปลายเท้าในผู้ป่วยเหล่านี้มักตีบตัน ทำให้สารอาหารและออกซิเจนไปเลี้ยงบริเวณเท้าลดน้อยลง ดังนั้นการบาดเจ็บเพียงเล็กน้อยจึงอาจกลายเป็นแผลร้ายแรงที่รักษาได้ยาก หากขาดการดูแลรักษาจากแพทย์ แผลนั้นอาจรุนแรงจนถึงขั้นต้องตัดเท้า

แอล ดี แอล คอเลสเตอรอล (LDL cholesterol)

มีไขมันคอเลสเตอรอลที่มากเกินไปจะสะสมอยู่ตามผนังหลอดเลือดแดงทั่วร่างกาย เช่น หลอดเลือดสมอง หลอดเลือดหัวใจ ทำให้เกิดการตีบตันของหลอดเลือด และเกิดโรคต่างๆ ตามมา เช่น อัมพฤกษ์ อัมพาต โรคหัวใจ ส่วน แอล ดี แอล คอเลสเตอรอล เป็นตัวการสำคัญที่ทำให้เกิดภาวะหลอดเลือดแดงตีบแข็ง พบว่า ระดับ แอล ดี แอล คอเลสเตอรอล ยิ่งสูง ก็จะยิ่งเพิ่มความเสี่ยงในการเป็นโรคหัวใจมากขึ้น

พญ. อยุทธินี สิงหโกวินท์

แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคต่อมไร้ท่อและเมตะบอลิสม

ศูนย์เบาหวานและต่อมไร้ท่อ โรงพยาบาลพญาไท 2

ผู้ป่วยโรคเบาหวาน จำเป็นต้องตรวจอะไรบ้างนะ