เม็ดเลือดขาว เป็นเซลล์ของระบบภูมิคุ้มกันซึ่งคอยปกป้องร่างกายจากทั้งเชื้อก่อโรค และสารแปลกปลอมต่างๆ เซลล์เม็ดเลือดขาวมีหลายชนิด สามารถพบได้ทั่วไปในร่างกาย รวมถึงในเลือดและในระบบน้ำเหลือง ทั้งหมดจะเจริญมาจากส่วนของไขกระดูก

โดยปกติคนเราจะมีปริมาณเม็ดเลือดขาวทั้งหมดทุกชนิดรวมกัน อยู่ที่ประมาณ 4,500-10,000 เซลล์ต่อปริมาณเลือด 1 ลูกบาศก์มิลลิเมตร จำนวนของเซลล์เม็ดเลือดขาวในเลือดมักใช้เป็นข้อบ่งชี้ของโรค และอาการผิดปกติต่างๆ ได้ เช่น โรคลูคีเมีย (มะเร็งเม็ดเลือดขาว) ผู้ป่วยจะมีจำนวนของเซลล์เม็ดเลือดขาวมากกว่าปกติ หรือผู้ที่มีภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ คือมีน้อยกว่าปกติมากๆ ก็จะมีความเสี่ยงในการติดเชื้อที่สูงกว่า

ภาวะเม็ดเลือดขาวสูงกว่าปกติ

เม็ดเลือดขาวสูง คือภาวะที่มีเม็ดเลือดขาวในโลหิตสูงกว่าปกติ โดยภาวะนี้อาจเกิดขึ้นจากปฏิกิริยาของร่างกายที่ตอบสนองต่อสิ่งแปลกปลอม การได้รับเชื้อโรค เชื้อไวรัสต่างๆ หรือเป็นปฏิกิริยาตอบสนองต่อการใช้ยาบางชนิด และอื่นๆ
อาการเม็ดเลือดขาวสูงอาจหายได้เอง แต่ถ้าเกิดจากปัญหาด้านสุขภาพ อาการอาจรุนแรงได้

ทั้งนี้ หากเม็ดเลือดขาวสูงกว่า 100,000 เซลล์ต่อปริมาณเลือด 1 ลูกบาศก์มิลลิเมตร ก็อาจจะส่งผลให้เลือดหนืดจนไหลเวียนไปเลี้ยงอวัยวะต่างๆ ได้ไม่ดี ทำให้อวัยวะนั้นๆ ทำงานได้ไม่เต็มที่ และมีโอกาสเกิดหัวใจและสมองขาดเลือด ซึ่งจะเป็นอันตรายต่อชีวิตได้ ดังนั้นหากพบอาการผิดปกติหรือเริ่มเป็นมากขึ้นควรรีบไปพบแพทย์ เพราะนั่นอาจเป็นสัญญาณที่แสดงให้เห็นถึงอาการเจ็บป่วยที่รุนแรงขึ้น ซึ่งควรได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน

การวินิจฉัยเม็ดเลือดขาวสูง

โดยทั่วไปแล้วภาวะเม็ดเลือดขาวสูงจะไม่สามารถสังเกตอาการได้ชัดเจน สิ่งที่พอสังเกตได้ คือดูจากความผิดปกติของร่างกายบางอย่างที่อาจเป็นสัญญาณของโรคที่ส่งผลให้ระดับเม็ดเลือดขาวสูงขึ้น ดังนั้นจึงควรไปพบแพทย์หากพบว่ามีไข้สูง มีเลือดออกง่าย หรือมีรอยฟกช้ำโดยไม่ทราบสาเหตุ รู้สึกเหนื่อยหรืออ่อนแรงผิดปกติ หน้ามืด มีอาการคล้ายจะเป็นลม เพราะอาการเหล่านี้อาจเป็นสัญญาณของโรครุนแรงที่ซ่อนอยู่

เมื่อผู้ป่วยไปพบแพทย์ แพทย์จะซักประวัติเกี่ยวกับอาการเจ็บป่วย หรืออาการที่เป็นในปัจจุบัน จากนั้นจะเจาะเลือดที่แขน หรือบริเวณหลังมือเพื่อนำตัวอย่างเลือดไปตรวจในห้องปฏิบัติการด้วยวิธีการตรวจนับเม็ดเลือดขาว ทั้งนี้หากพบว่าระดับเม็ดเลือดขาวสูงผิดปกติ แพทย์ก็จะดูถึงประเภทของเม็ดเลือดขาวที่สูงขึ้น โดยเม็ดเลือดขาวแต่ละชนิดจะมีหน้าที่ที่แตกต่างกัน จึงสามารถใช้บอกสัญญาณของการติดเชื้อที่แตกต่างกันได้

เมื่อได้ข้อสันนิษฐานเบื้องต้นแล้ว แพทย์จะสั่งตรวจด้วยวิธีอื่นๆ เพิ่มเติมอย่างละเอียด เช่น การตรวจไขกระดูก เพื่อระบุถึงสาเหตุที่ทำให้เม็ดเลือดขาวสูงขึ้น เมื่อยืนยันผลได้แล้ว แพทย์จะวางแผนการรักษาต่อไป

การรักษาอาการเม็ดเลือดขาวสูง

ในกรณีที่ผู้ป่วยมีภาวะเม็ดเลือดขาวสูง แต่ไม่ได้เกิดจากสาเหตุที่อันตราย การรักษาเพื่อลดระดับเม็ดเลือดขาวอาจไม่จำเป็น แต่หากเม็ดเลือดขาวสูงมากๆ แพทย์จะรักษาโดยมุ่งเน้นไปที่การรักษาสาเหตุที่ทำให้เม็ดเลือดขาวเพิ่มสูงขึ้น ทว่าหากผู้ป่วยมีภาวะเม็ดเลือดขาวสูงมากจนเข้าขั้นวิกฤต แพทย์จะพิจารณาใช้การลดระดับเม็ดเลือดขาวด้วยวิธีการเปลี่ยนถ่ายพลาสมา ซึ่งเป็นวิธีที่ช่วยลดระดับเม็ดเลือดขาวได้อย่างรวดเร็วที่สุด มักใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยมีระดับเม็ดเลือดขาวสูงจนเป็นอันตรายต่อสุขภาพ ทั้งนี้พลาสมาที่ใช้ในการเปลี่ยนถ่ายจะได้มาจากการบริจาคโดยผ่านการตรวจสอบการเข้ากันได้ระหว่างผู้รับและผู้ให้เสียก่อน

ภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำกว่าปกติ

เม็ดเลือดขาวต่ำ คือภาวะที่ภายในเลือดมีปริมาณเม็ดเลือดขาวต่ำกว่าปกติ ซึ่งเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ อาการเม็ดเลือดขาวต่ำมักจะไม่มีอาการที่แสดงให้เห็นชัดเจน ทว่าผู้ป่วยบางคนจะพบอาการข้างเคียงจากการที่ปริมาณเม็ดเลือดขาวลดลง โดยเฉพาะผู้ที่มีภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำเนื่องจากการติดเชื้อ ซึ่งจะมีอาการที่ปรากฏได้ เช่น มีไข้ หนาวสั่น มีอาการบวมแดง มีแผลที่ปาก มีปื้นสีแดงหรือฝ้าสีขาวอยู่ภายในปาก เจ็บคอ มีอาการไออย่างรุนแรง หรือหายใจถี่ มีอาการเจ็บหรือปวดแสบปวดร้อนขณะปัสสาวะ ปัสสาวะที่ออกมามีกลิ่นเหม็นเน่า ท้องเสีย เป็นต้น

นอกจากนี้อาจพบอาการอื่น ๆ ที่เป็นสัญญาณของโรคร่วมด้วย ซึ่งผู้ป่วยควรสังเกตความผิดปกติของร่างกาย หากอาการเริ่มรุนแรงขึ้น หรือไม่มีทีท่าว่าจะทุเลาลง ผู้ป่วยควรรีบไปพบแพทย์โดยเร็วเพื่อความปลอดภัยของตัวผู้ป่วยเอง

สาเหตุเม็ดเลือดขาวต่ำ

เม็ดเลือดขาวต่ำเกิดได้จากหลายสาเหตุ โดยอาจเกิดจากความผิดปกติของแหล่งกำเนิดเม็ดเลือดขาว นั่นก็คือไขกระดูก ความผิดปกติที่มีมาตั้งแต่กำเนิด โรคมะเร็ง หรือเกิดขึ้นจากการที่เม็ดเลือดขาวถูกทำลายเป็นจำนวนมากจากการติดเชื้อไวรัส เพราะเมื่อเกิดการติดเชื้ออย่างรุนแรงจะทำให้เม็ดเลือดขาวต้องทำหน้าที่ในการต่อสู้กับเชื้อโรคอย่างหนัก จึงทำให้จำนวนเม็ดเลือดขาวลดลงอย่างรวดเร็ว หากรู้สึกว่าตนเองมีอาการผิดปกติ ควรรีบพบแพทย์เพื่อตรวจอย่างละเอียด ซึ่งแพทย์อาจเจาะไขกระดูกเพื่อนำมาตรวจหาสาเหตุของเม็ดเลือดขาวต่ำต่อไป

การรักษาเม็ดเลือดขาวต่ำ

หากภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำไม่รุนแรงมากนัก อาจหายเองได้โดยไม่ต้องรักษา แต่หากอาการรุนแรงจะต้องรักษาอย่างเร่งด่วนตามสาเหตุ โดยวิธีการรักษาที่นิยมใช้ในผู้ป่วยที่มีภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ ได้แก่

การใช้ยา ยาที่แพทย์มักใช้ คือโคโลนีสติมิวเลตทิงแฟกเตอร์ (Colony Stimulating Factor: CSF) เป็นสารที่ช่วยในการทำงานของไขกระดูกให้สามารถสร้างเม็ดเลือดได้มากขึ้น ทำให้ระดับเม็ดเลือดขาวสูงขึ้น มักใช้ในผู้ป่วยโรคมะเร็งที่อยู่ในระหว่างการรักษาด้วยเคมีบำบัดหรือฉายรังสี
ยาปฏิชีวนะ ในกรณีที่ผู้ป่วยมีระดับเม็ดเลือดขาวที่ต่ำจนเกินไป การใช้ยาปฏิชีวนะอาจมีความจำเป็น เนื่องจากผู้ป่วยจะเสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ง่าย นอกจากนี้ ยังอาจใช้ยาต้านไวรัส หรือยาต้านจุลชีพต่างๆ เพื่อป้องกันการติดเชื้อที่อาจตามมาได้

ทั้งนี้หากเป็นผู้ป่วยที่อยู่ในระหว่างการรักษาโรคมะเร็ง และมีระดับเม็ดเลือดขาวต่ำ แพทย์อาจสั่งชะลอการรักษาออกไป หรือลดขนาดของยาที่ใช้ในการรักษา เพื่อให้ระดับเม็ดเลือดขาวกลับเข้าสู่ภาวะปกติโดยเร็วที่สุด เพื่อป้องกันไม่ให้อาการโรคมะเร็งรุนแรง หรือมีภาวะแทรกซ้อนที่ไม่พึงประสงค์ นอกจากนี้ในระหว่างการรักษา ผู้ป่วยจะต้องดูแลรักษาสุขภาพ และป้องกันตัวเองจากความเสี่ยงในการติดเชื้อ เพราะหากเกิดการติดเชื้อขึ้นในระหว่างที่ระดับเม็ดเลือดขาวต่ำ จะยิ่งทำให้อาการรุนแรงกว่าเดิม

รู้จักเม็ดเลือดขาว มีสูงหรือมีต่ำส่งผลต่อสุขภาพอย่างไร?