การผ่าตัดลิ้นหัวใจ เพื่อรักษาโรคลิ้นหัวใจรั่ว หรือลิ้นหัวใจผิดปกติ มักทำเฉพาะในกรณีที่พยาธิสภาพของลิ้นหัวใจผิดปกติหรือเสื่อมสภาพไปมากแล้ว อาทิ เกิดการฉีกขาดรุนแรง หรือมีหินปูนเกาะอยู่จนทำงานได้ไม่ดี ซึ่ง ‘บางกรณีอาจจำเป็นต้องเปลี่ยนลิ้นหัวใจใหม่ โดยนำลิ้นหัวใจที่ไม่ปกตินั้นออก แล้วนำลิ้นหัวใจเทียมใส่เข้าไปแทนที่’ ซึ่งในปัจจุบันลิ้นหัวใจเทียมที่ใช้ มีทั้งแบบธรรมชาติที่ได้มาจากเนื้อเยื่อของหัวใจวัวหรือหมู รวมถึงลิ้นหัวใจเทียมจากสารสังเคราะห์หรือโลหะ โดยก่อนการผ่าตัด ผู้ป่วยจะต้องดูแลรักษาสุขภาพและรับประทานยาตามที่แพทย์แนะนำ

การวินิจฉัยก่อนเข้ารับการผ่าตัดลิ้นหัวใจ

แพทย์จะตรวจร่างกายของผู้ป่วย รวมถึงลักษณะของลิ้นหัวใจ พิจารณาถึงอายุ โรคประจำตัว เพื่อประเมินความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อน และวางแนวทางในการเตรียมตัวก่อนเข้ารับการผ่าตัดลิ้นหัวใจ ทั้งนี้การวินิจฉัยโรคที่ถูกต้องและรอบคอบ จะทำโดยทีมแพทย์เฉพาะทางที่มีประสบการณ์และมีความเชี่ยวชาญ เพื่อเลือกวิธีการรักษาที่เหมาะสมและดีที่สุดให้กับผู้ป่วย โดยคำนึงถึงความปลอดภัยของผู้ป่วยและโอกาสในการรักษาให้หายดี

การเตรียมตัวก่อนผ่าตัดลิ้นหัวใจ

การเตรียมตัวก่อนเข้ารับการผ่าตัดลิ้นหัวใจ เริ่มจากการที่ศัลยแพทย์อธิบายถึงภาวะอาการที่ผู้ป่วยกำลังเป็นอยู่ให้ผู้ป่วยทราบ รวมถึงเหตุผลในการรักษาด้วยการผ่าตัด ผลดี ผลเสีย และความเสี่ยงต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้นจากการรักษา อีกทั้งยังให้คำแนะนำถึงแนวทางที่ผู้ป่วยจะต้องปฏิบัติทั้งก่อนและหลังเข้ารับการผ่าตัด โดยในส่วนของการเตรียมตัวก่อนเข้ารับการผ่าตัดจะมีแนวปฏิบัติ ดังนี้

เข้ารับการรักษาทางทันตกรรม เพื่อรักษาอาการฟันผุ เหงือกอักเสบ หรืออาการอื่นๆ ที่เกี่ยวกับสุขภาพในช่องปากให้เรียบร้อยก่อน เพราะอาจเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดการติดเชื้อหลังการผ่าตัดได้ โดยผู้ป่วยต้องบอกทันตแพทย์ก่อนด้วยว่ามีอาการของโรคหัวใจ เพื่อให้ทันตแพทย์พิจารณาการให้ยาปฏิชีวนะที่เหมาะสม
งดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และงดสูบบุหรี่ก่อนเข้ารับการผ่าตัดอย่างน้อย 1 สัปดาห์
กรณีมีประวัติเลือดออกง่าย หรือหยุดไหลยากผิดปกติ หรือเกิดจ้ำเลือดตามร่างกาย ต้องแจ้งให้แพทย์ทราบล่วงหน้า
งดยาตามที่แพทย์แนะนำอย่างน้อย 5-7 วัน ซึ่งผู้ป่วยจะต้องแจ้งให้แพทย์ทราบเกี่ยวกับยาและสมุนไพรที่ใช้อยู่อย่างละเอียด
ผู้ป่วยต้องแจ้งประวัติการแพ้ยาหรือการแพ้สารบางอย่างให้แพทย์ทราบก่อนเข้ารับการผ่าตัด เพื่อให้แพทย์ทำการประเมินความเสี่ยงและหาทางป้องกัน

ความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นเมื่อเข้ารับการผ่าตัดหัวใจ

สำหรับความเสี่ยงหรือภาวะแทรกซ้อนในการผ่าตัดหัวใจนั้นสามารถเกิดขึ้นได้ จึงต้องมีการเตรียมความพร้อมก่อนการผ่าตัด ซึ่งแพทย์จะแจ้งถึงความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นให้ผู้ป่วยทราบก่อน ได้แก่

อาการเจ็บบริเวณหน้าอก และมีไข้
ภาวะหายใจลำบาก
การสูญเสียโลหิต
การติดเชื้อที่แผลบริเวณหน้าอก (ความเสี่ยงจะเพิ่มขึ้นหากผู้ป่วยเป็นโรคอ้วนหรือโรคเบาหวาน)
ภาวะหัวใจวาย
ภาวะหัวใจเต้นผิดปกติ
ภาวะปอดอักเสบหรือติดเชื้อ
ภาวะปอดหรือไตล้มเหลว
อาการอัมพาต (Stroke)
ความเสื่อมที่เกี่ยวกับกระบวนการการรับรู้ (Cognitive Impairment)
การเกิดลิ่มเลือด
ความเสี่ยงต่างๆ ที่เกิดจากปอดหรือหัวใจเทียม

เพื่อลดความเสี่ยงเหล่านี้ ผู้ป่วยควรแจ้งรายละเอียดต่างๆ เกี่ยวกับสุขภาพของตน ให้ศัลยแพทย์หัวใจทราบอย่างละเอียด และปฏิบัติตามคำแนะนำใน ‘การเตรียมตัวก่อนผ่าตัดลิ้นหัวใจ’ อย่างเคร่งครัด อันถือเป็นส่วนหนึ่งที่จะทำให้เกิดผลสำเร็จในการรักษาที่ดี

นพ. ชยุต ชีวะพฤกษ์
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคหัวใจและหลอดเลือด
ศูนย์หัวใจ โรงพยาบาลพญาไท นวมินทร์