อาการปัสสาวะลำบาก ปัสสาวะไม่สุด ไม่พุ่ง เป็นปัญหาที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุโดยเฉพาะในผู้ชาย แต่ในผู้หญิงก็พบได้ด้วยเช่นกัน อาการเหล่านี้เกิดได้จากหลายสาเหตุ หากปล่อยทิ้งไว้จะส่งผลต่อคุณภาพชีวิต ทำให้รู้สึกไม่สบายตัว ทั้งยังจะก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพในระยะยาว การเข้ารับการตรวจหาสาเหตุและรีบรักษาแต่เนิ่นๆ จึงมีความสำคัญเป็นอย่างมาก ดังนั้นอย่ามัวแต่เขินอาย เพราะมีวิธีการตรวจรักษามากมายที่คุณเลือกได้ตามคำแนะนำของแพทย์

ผู้ป่วยที่มีอาการเหล่านี้ ถือเป็นลักษณะของการปัสสาวะลำบาก

การปัสสาวะลำบากมีอาการสำคัญหลายอย่าง การที่ผู้ป่วยเข้าใจอาการและสามารถบอกแพทย์ได้อย่างชัดเจน จะช่วยให้แพทย์ทำการตรวจประเมินและวินิจฉัยได้อย่างแม่นยำตรงจุด ทั้งยังมีประสิทธิภาพมากขึ้นในการเลือกวิธีตรวจ ซึ่งอาการหลักๆ ที่พบบ่อยมีดังนี้

ต้องเบ่งปัสสาวะ เพื่อให้ปัสสาวะไหลออกได้ (hesitancy)
ปัสสาวะลำเล็กลง ปัสสาวะไม่พุ่ง ออกเป็นหยดๆ (poor stream)
ต้องเกร็งกล้ามเนื้อหน้าท้องเพื่อช่วยให้ปัสสาวะไหลออก (Straining)
ปัสสาวะไหลและหยุดเป็นช่วงๆ (intermittent stream)
รู้สึกปัสสาวะไม่สุด เหมือนยังมีน้ำปัสสาวะค้างในกระเพาะปัสสาวะอยู่ (incomplete emptying)

อาการปัสสาวะลำบากเกิดจากสาเหตุใด ?

อันดับแรกต้องเข้าใจระบบการขับถ่ายปัสสาวะก่อน ว่ามีการทำงานร่วมกันอย่างไรใน 4 ส่วนสำคัญ ซึ่งหากส่วนใดส่วนหนึ่งทำงานผิดปกติไปก็จะทำให้เกิดอาการปัสสาวะลำบากได้ ทั้งนี้ให้ลองนึกภาพโดยเปรียบเทียบการปัสสาวะที่เหมือนกับการไหลของน้ำจากปั๊มน้ำสู่ปลายท่อ ซึ่งแต่ละส่วนจะมีหน้าที่ดังนี้

กระเพาะปัสสาวะ เปรียบเสมือนปั๊มน้ำ ต้องสามารถบีบตัวได้แรงและนานพอที่จะขับน้ำปัสสาวะออกมาได้หมด
กล้ามเนื้อหูรูด เปรียบเสมือนวาล์วน้ำ ต้องคลายตัวเต็มที่ขณะมีการปัสสาวะ
ท่อปัสสาวะ เปรียบเสมือนท่อน้ำ ต้องมีความยืดหยุ่นและขนาดใหญ่พอ ไม่มีสิ่งอุดตัน กีดขวาง หรือตีบแคบ
ระบบประสาท ต้องสามารถทำงานสั่งการและควบคุมได้เป็นปกติ

อาการปัสสาวะลำบากเกิดจากโรคอะไรได้บ้าง ?

หลายคนเมื่อมีอาการปัสสาวะลำบาก ก็อาจมีความกังวลว่าจะเป็นโรคร้าย ซึ่งจริงๆ แล้วมีโรคหรือภาวะมากมายที่ส่งผลให้มีอาการปัสสาวะลำบากหรือผิดปกติไปจากเดิม โดยโรคที่พบบ่อยได้แก่

โรคต่อมลูกหมากโต (Benign Prostatic Hyperplasia) ซึ่งพบได้บ่อยในผู้ชายสูงอายุ ซึ่งเมื่อต่อมลูกหมากมาเบียดหรือกดทับท่อปัสสาวะจะทำให้ปัสสาวะลำบาก ไม่พุ่ง หรือปัสสาวะบ่อยขึ้นได้
ท่อปัสสาวะตีบ (Urethral Stricture) มักเกิดจากท่อปัสสาวะได้รับบาดเจ็บหรือมีพังผืด ทำให้ปัสสาวะไหลอ่อนลง
นิ่วในทางเดินปัสสาวะ (Urolithiasis) ตกลงมาอุดในท่อปัสสาวะ เช่น นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ นิ่วในไต ทำให้เกิดอาการปวดและปัสสาวะลำบาก
ก้อนเนื้องอก (Tumor) ของท่อปัสสาวะหรืออวัยวะข้างเคียง เช่น มดลูก ช่องคลอด
การติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ (UTI) มักเกิดจากเชื้อแบคทีเรีย ทำให้ปวดแสบและปัสสาวะบ่อย หรือเกิดจากโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ (STIs) เช่น หนองในแท้และหนองในเทียม มีการอักเสบในท่อปัสสาวะ ทำให้ปัสสาวะลำบากและมีสารคัดหลั่งออกจากอวัยวะเพศ
อาการหลังผ่าตัดแก้ไขปัสสาวะเล็ดราด เป็นภาวะที่เกิดจากการรัดท่อปัสสาวะ (Urethral Sling) แน่นเกินไป
การทำงานของระบบประสาทผิดปกติ (Neurogenic Bladder) เกิดจากโรคหรือการบาดเจ็บที่ส่งผลต่อการควบคุมกระเพาะปัสสาวะ เช่น โรคเบาหวาน เริมที่อวัยวะเพศ หรือโรคและการบาดเจ็บของกระดูกสันหลังและไขสันหลัง
การใช้ยาบางชนิดที่มีผลต่อระบบประสาท เช่น ยาต้านฮิสตามีน (Antihistamines), ยาลดอาการคัดจมูก (Decongestant), ยากล่อมประสาท (Sedatives), หรือยาที่มีผลต่อระบบประสาทอื่นๆ
ภาวะอื่นๆ เช่น ความเครียด ซึ่งอาจเกิดจากการเข้าห้องน้ำรวม ห้องน้ำสาธารณะ หรือมีคนอื่นๆ อยู่ด้วย

วิธีตรวจวินิจฉัยเมื่อมีอาการปัสสาวะลำบาก

สำหรับการตรวจวินิจฉัยนั้นสามารถทำได้หลายวิธี โดยแพทย์จะทำการตรวจร่างกายซึ่งเริ่มจากการตรวจภาวะทั่วไปของผู้ป่วย ซักถามลักษณะอาการ ประวัติการติดเชื้อ การใช้ยาและโรคประจำตัว รวมถึงตรวจระบบประสาทการทำงานของทางเดินปัสสาวะเบื้องต้น ร่วมกับการคลำกระเพาะปัสสาวะเพื่อพิจารณาว่ามีขนาดปกติหรือไม่ ทั้งนี้

ในผู้ป่วยชาย : แพทย์จะทำการตรวจต่อมลูกหมาก กล้ามเนื้อหูรูด (ตรวจทางทวารหนักด้วยนิ้ว) และอวัยวะเพศเพื่อดูว่ามีก้อนเนื้องอก หรือคลำได้ร่องรอยของอาการท่อปัสสาวะตีบหรือไม่
ในผู้ป่วยหญิง : แพทย์จะทำการตรวจอวัยวะเพศภายนอก เพื่อดูว่ามีก้อนเนื้องอกหรือท่อปัสสาวะตีบหรือไม่ ร่วมกับปรึกษาสูตินรีแพทย์เพื่อทำการตรวจภายในและประเมินภาวะมดลูกหย่อน
นอกจากนี้ ยังมีการตรวจทางห้องปฏิบัติการและการใช้เครื่องมือต่างๆ เช่น
ตรวจปัสสาวะในห้องปฏิบัติการ เพื่อค้นหาการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ เม็ดเลือด ระดับโปรตีนหรือน้ำตาลที่สูงซึ่งอาจบ่งชี้ถึงโรคไต หรือมีการติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ (UTI)
อัลตราซาวด์ระบบทางเดินปัสสาวะ (Urinary System Ultrasound) เพื่อค้นหาว่ามีนิ่วหรือก้อนเนื้องอกต่างๆ ในทางเดินปัสสาวะหรือไม่
ตรวจวัดอัตราการไหลของปัสสาวะ (Uroflowmetry) โดยให้ผู้ป่วยปัสสาวะลงบนเครื่องตรวจ เพื่อทำการวัดความแรงของน้ำปัสสาวะ ซึ่งจะช่วยในการวินิจฉัยและบ่งชี้ความรุนแรงของการได้
การส่องกล้องทางเดินปัสสาวะ (Cystoscopy) ในกรณีที่สงสัยภาวะนิ่วหรือเนื้องอกในทางเดินปัสสาวะ

ภาวะปัสสาวะลำบากที่พบในผู้ป่วยชายส่วนใหญ่มักเกิดจากต่อมลูกหมากโต ส่วนในผู้หญิงมักเกิดจากภาวะมดลูกหย่อนหรือท่อปัสสาวะตีบ หากคุณมีอาการปัสสาวะลำบาก ปัสสาวะไม่สุด ไม่พุ่ง ปัสสาวะบ่อย รู้สึกยังปวดปัสสาวะหลังปัสสาวะเสร็จ หรือมีอาการอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง ควรรีบปรึกษาแพทย์ ซึ่งการตรวจวินิจฉัยนั้นไม่ยุ่งยาก ไม่เจ็บ และมีวิธีการตรวจที่ค่อนข้างหลากหลายโดยสามารถเลือกและปรับให้เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละรายตามความต้องการ เพื่อให้ได้การวินิจฉัยที่ถูกต้องและได้รับการรักษาที่เหมาะสมต่อไป

ปัสสาวะลำบาก ปัสสาวะไม่พุ่ง ไม่สุด เกิดจากอะไร?