ริดสีดวงทวารคืออะไร?

ริดสีดวงทวาร คือ ภาวะที่หลอดเลือดบริเวณทวารหนักและปลายลำไส้ตรงโป่งพองหรือบวม ซึ่งอาจเกิดจากความดันในช่องท้องเพิ่มขึ้น เช่น การเบ่งอุจจาระเป็นประจำ ท้องผูก การตั้งครรภ์ หรือการนั่งนานๆ ริดสีดวงทวารแบ่งเป็น 2 ประเภทหลัก:

ริดสีดวงภายใน (Internal Hemorrhoids) : เกิดเหนือเส้น dentate line (เส้นแบ่งระหว่างทวารหนักและปลายลำไส้ตรง) มักไม่เจ็บ แต่อาจมีเลือดออกเวลาถ่ายอุจจาระ
ริดสีดวงภายนอก (External Hemorrhoids) : เกิดใต้เส้น dentate line อาจเจ็บและคัน บางครั้งมีลิ่มเลือด (Thrombosed Hemorrhoids) ทำให้ปวดมาก

อาการของริดสีดวงทวาร

เลือดออก : มักพบเลือดสดหลังถ่ายอุจจาระ
ปวดหรือคัน : โดยเฉพาะในริดสีดวงภายนอกหรือริดสีดวงภายในที่ยื่นออกมา (Prolapsed Hemorrhoids)
ก้อนโป่ง : อาจคลำได้ก้อนบริเวณทวารหนัก
ระคายเคือง : อาจมีอาการคันหรือแสบร้อน

การรักษาริดสีดวงทวาร

การรักษาขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการและประเภทของริดสีดวง โดยแบ่งเป็น 1. การรักษาแบบไม่ผ่าตัด และ 2. การรักษาแบบผ่าตัด

การรักษาแบบไม่ผ่าตัด

ปรับพฤติกรรม

รับประทานอาหารที่มีกากใยสูง จิบน้ำ ดื่มน้ำบ่อยๆ มากกว่า 2-3 ลิตรต่อวัน เพื่อป้องกันท้องผูก
หลีกเลี่ยงการเบ่งอุจจาระแรงๆ หรือนั่งถ่ายนาน การเอาหนังสือหรืออุปกรณ์สื่อสารเข้าไปใช้ขณะนั่งถ่ายอุจจาระ
ออกกำลังกายสม่ำเสมอ การขยับลำตัวสามารถกระตุ้นการทำงานของลำไส้

ยารักษา

ยาทาเฉพาะที่หรือยาเหน็บทวาร เพื่อลดอาการอักเสบและปวด
ยาเม็ดรักษาริดสีดวง ปรับการไหลเวียนเลือดดำและเส้นเลือดขอด
ยาระบายอ่อนๆ เพื่อป้องกันท้องผูก เช่น fiber หรือ ยาระบายแบบน้ำ หลีกเลี่ยงยาระบายแบบเม็ด หรือกลุ่มกระตุ้นบีบตัวลำไส้ เช่น มะขามแขก

การรักษาแบบไม่ผ่าตัดอื่นๆ

การรัดด้วยยาง (Rubber Band Ligation): ใช้ได้เฉพาะสำหรับริดสีดวงภายในระดับ 1-3 โดยรัดโคนริดสีดวงให้ขาดเลือดและหลุดออก
การฉีดยา (Sclerotherapy): ฉีดสารเคมีเพื่อให้ริดสีดวงฝ่อตัว ปัจจุบันลดความนิยมลง จากภาวะแทรกซ้อน เช่น ก้นตีบ
การจี้ด้วยความเย็น (Cryotherapy): ใช้ความเย็นจี้ริดสีดวงให้ตายและหลุดออก

การรักษาริดสีดวงทวารด้วยเลเซอร์ (Laser Treatment)

ใช้พลังงานเลเซอร์เพื่อทำให้เนื้อเยื่อริดสีดวงฝ่อตัวและลดอาการปวด

ขั้นตอนการรักษาริดสีดวงทวารด้วยเลเซอร์

ผู้ป่วยได้รับการระงับความรู้สึกเฉพาะที่หรือทั่วไป
ใช้เลเซอร์จี้ที่โคนริดสีดวงเพื่อตัดเลือดและทำให้เนื้อเยื่อฝ่อตัว
ใช้เวลาเพียง 15-30 นาที ในริดสีดวงภายใน และ อีก 15-30นาที สำหรับตัดริดสีดวงภายนอก และผู้ป่วยส่วนใหญ่สามารถกลับบ้านได้ในวันเดียวกันหรือวันรุ่งขึ้น และกลับไปทำงานและใช้ชีวิตปกติได้ใน 2-7 วัน
การหายของแผลรวดเร็ว หากทำเฉพาะริดสีดวงภายใน แผลหายในเพียง 1-2 สัปดาห์ หากมีการตัดริดสีดวงภายนอกออกร่วมด้วย แผลหายสนิท 6-8 สัปดาห์ เท่าการผ่าตัดปกติ แต่เจ็บปวดน้อยกว่า

ข้อดีของการรักษาด้วยเลเซอร์

เป็นวิธีการรักษาที่มีความแม่นยำสูง ลดการบาดเจ็บต่อกล้ามเนื้อหูรูด
เจ็บน้อยกว่าและฟื้นตัวเร็ว
ลดความเสี่ยงในการติดเชื้อและเลือดออก
สามารถรักษาได้ทั้งริดสีดวงภายในและภายนอก และสามารถรักษาได้พร้อมกันหลายหัว

ผลลัพธ์

อาการปวดและเลือดออกลดลงอย่างรวดเร็ว
มีโอกาสกลับมาเป็นซ้ำน้อยกว่าวิธีการรักษาแบบดั้งเดิม อัตราความสำเร็จมากกว่า 90 %
แทบไม่เกิดแผลเป็นในทวาร ไม่พบภาวะก้นตีบ ปวดรุนแรง
สามารถทำเลเซอร์ซ้ำได้ หากมีอาการอีกในอนาคต
โอกาสเป็นซ้ำถึงขั้นต้องทำหัตถการอีกครั้งค่อนข้างต่ำ < 5% ใน 5 ปี

การรักษาแบบผ่าตัด

การผ่าตัดริดสีดวง (Hemorrhoidectomy): ใช้ในกรณีริดสีดวงรุนแรง (ระดับ 4) หรือไม่ตอบสนองต่อการรักษาอื่นๆ ใช้การตัดเย็บ แต่ละหัวออกไป อาจใช้กรรไกรหรืออุปกรณ์ตัดเส้นเลือด (Ligasure) จึงมีการเสียเนื้อทวาร ทำให้จำกัดการรักษา ไม่เกิน 2-3 หัวต่อครั้ง มีโอกาสบาดเจ็บหูรูดและเกิดภาวะก้นตีบได้บ้าง หากเสียเนื้อก้นมากเกินไป เจ็บปวดมากกว่าวิธีอื่น
การเย็บริดสีดวง (Stapled Hemorrhoidopexy): เป็นการตัดและเย็บริดสีดวงภายในเพื่อลดการยื่นออกมา เพื่อกระชับเนื้อทวารเข้าในด้วยอุปกรณ์ตัดเย็บอัตโนมัติ เจ็บปวดน้อยกว่าการผ่าตัด ฟื้นตัวเร็ว แต่มีความเสี่ยงบาดเจ็บเนื้อเยื่อชั้นลึก หรือภาวะก้นตีบ ปวดหน่วงเรื้อรัง หรือเจ็บรำคาญวัสดุตัดเย็บ 2-5% ทำซ้ำได้ยาก หากกลับเป็นซ้ำในอนาคต

การป้องกันริดสีดวงทวาร

รับประทานอาหารที่มีกากใยสูง: เช่น ผัก ผลไม้ และธัญพืช
ดื่มน้ำมากๆ: ช่วยให้อุจจาระนิ่มและถ่ายง่าย
หลีกเลี่ยงการเบ่งอุจจาระแรงๆ
ออกกำลังกายสม่ำเสมอ: เพื่อกระตุ้นการทำงานของลำไส้
ไม่นั่งหรือยืนนานเกินไป: เปลี่ยนอิริยาบถบ่อยๆ

สรุป

ริดสีดวงทวาร เป็นภาวะที่พบได้บ่อยและสามารถรักษาได้หลายวิธี ตั้งแต่การปรับพฤติกรรม การใช้ยา ไปจนถึงการผ่าตัด
การรักษาด้วยเลเซอร์ เป็นวิธีที่ทันสมัย มีความแม่นยำสูง เจ็บน้อย และฟื้นตัวเร็ว เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่ต้องการผลลัพธ์ที่ดีและลดความเสี่ยงในการกลับมาเป็นซ้ำ
หากมีอาการริดสีดวงทวาร ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและเลือกวิธีการรักษาที่เหมาะสมที่สุด

พญ. เบญจพร นันทสันติ
ศูนย์ศัลยกรรมเทคโนโลยีชั้นสูง ( Advanced Surgical Interventional Technologies : ASIT )
โรงพยาบาลพญาไท3

ริดสีดวงทวาร (Hemorrhoids) และการรักษาด้วยเลเซอร์