ฮอร์โมนไม่สมดุล ปัญหาที่ทุกคนต้องระวัง… ฮอร์โมนเป็นสารเคมีทางธรรมชาติที่ต่อมไร้ท่อต่างๆ ในร่างกายผลิตขึ้น เมื่อยังอยู่ในวัยหนุ่มสาว ฮอร์โมนของคุณจะมีมากจนเต็มล้น ซึ่งทำให้คุณผู้หญิงมีผิวพรรณที่สวยสดใส มีอารมณ์ร่าเริงแจ่มใส ส่วนคุณผู้ชายก็จะมีกล้ามเนื้อที่แข็งแรง เต็มไปด้วยพละกำลัง แต่เมื่อเวลาผ่านไปผนวกกับอายุที่มากขึ้น ก็ทำให้การผลิตฮอร์โมนต่างๆ ของต่อมไร้ท่อนั้นลดลง ก่อให้เกิดปัญหาฮอร์โมนไม่สมดุล และส่งผลต่อสุขภาพในที่สุด

หน้าที่ของฮอร์โมน

โดยปกติฮอร์โมนมีหน้าที่ควบคุมการทำงานของอวัยวะต่างๆ ในร่างกาย เช่น

โกรท ฮอร์โมน (Growth Hormone) ที่สร้างจากต่อมใต้สมอง จะช่วยในเรื่องของการเจริญเติบโตในวัยเด็ก และช่วยซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอของร่างกายในวัยผู้ใหญ่
ฮอร์โมนไทรอยด์ (Thyroid Hormone) ที่สร้างจากต่อมไทรอยด์ จะช่วยดูแลเรื่องระบบการเผาผลาญอาหาร หากฮอร์โมนไทรอยด์ลดต่ำลง ก็จะกลายเป็นคนอ้วนง่าย เชื่องช้า แต่จะโทษว่าความอ้วนเกิดจากความผิดปกติของฮอร์โมนอย่างเดียวไม่ได้ เพราะตราบใดที่คุณยังกินอาหารในปริมาณเท่าเดิมแต่ไม่ออกกำลังกายเลย เมื่ออายุมากขึ้นคุณก็จะมีรูปร่างที่อ้วนขึ้นได้ง่ายๆ

ต่อมไร้ท่อกับฮอร์โมนเพศ

ต่อมไร้ท่อที่ช่วยควบคุมการทำงานของร่างกาย ที่แบ่งแยกเพศอย่างชัดเจนจะมี 2 ส่วนด้วยกัน คือ

ในเพศหญิง รังไข่ จะสร้างฮอร์โมนเพศหญิง Estrogen และ Progesterone ซึ่งช่วยในเรื่องของการมีรอบเดือน การตั้งครรภ์หรือการมีบุตร สภาพของผิวพรรณ ความเต่งตึง ชุ่มชื้น ทั้งยังช่วยควบคุมเรื่องของอารมณ์ไม่ให้แปรปรวนง่าย รู้สึกสดชื่นกระฉับกระเฉง ไม่อ่อนเพลีย รับมือกับความเครียดได้ดี มีความจำดี นอนหลับสนิท ช่วยสร้างภูมิต้านทาน ป้องกันโรคหัวใจ และป้องกันโรคกระดูกพรุน
ในส่วนของเพศชาย ต่อมไร้ท่อที่ผลิตฮอร์โมนเพศชาย Testosterone ก็คือ อัณฑะ ฮอร์โมนเพศชายนี้จะช่วยทำให้รูปร่างของผู้ชายกำยำล่ำสัน มีกล้ามเนื้อเป็นมัดๆ เสียงห้าว มีการตัดสินใจที่เฉียบขาด มีความเป็นผู้นำ ชอบการแข่งขัน ความจำดี อารมณ์ไม่แปรปรวนง่าย และทำให้มีความต้องการทางเพศเพื่อการดำรงเผ่าพันธุ์

สัญญาณและอาการที่บ่งชี้ว่าระดับฮอร์โมนในร่างกายไม่สมดุลหรือเริ่มบกพร่อง

ในผู้ชายจะมีอาการ เช่น อ่อนเพลีย เหนื่อยล้า ความจำพร่าเลือน ขาดสมาธิ ขาดแรงกระตุ้นทางเพศ สมรรถภาพทางเพศเสื่อมหรือลดลง ปวดหลัง ปวดข้อ ขาดความกระปรี้กระเปร่า พละกำลังลดลง หดหู่ ซึมเศร้า ท้อแท้ต่อชีวิต อารมณ์หงุดหงิดฉุนเฉียวง่าย ตื่นตระหนก วิตกกังวล มีความเครียดสูง
ส่วนในผู้หญิง จะมีอาการค่อนข้างชัดเจนและสังเกตเห็นได้ง่ายกว่า เช่น ประจำเดือนไม่มาติดต่อกันเป็นเวลาอย่างน้อย 12 เดือน ที่เรียกว่าอาการวัยทอง หรือประจำเดือนหมด (menopause) ทำให้มีอาการร้อนวูบวาบ เหงื่อออก เฉื่อยชา ขาดชีวิตชีวา อารมณ์หดหู่ ซึมเศร้า หงุดหงิดฉุนเฉียวง่าย เครียด วิตกกังวล ความจำพร่าเลือนหรือขาดสมาธิ ปวดศีรษะ หน้าอกหย่อนยาน การตอบสนองทางเพศไม่เป็นที่น่าพอใจ ช่องคลอดขาดความชุ่มชื้น สุขภาพผมและผิวเสียสมดุล และที่ร้ายแรงที่สุดก็คือ จะมีภาวะกระดูกพรุน

ฮอร์โมนไม่สมดุล แก้ยังไง?

จากอาการของปัญหาฮอร์โมนไม่สมดุลทั้งในผู้หญิงและผู้ชาย จะทำให้คุณภาพชีวิตของหลายๆ คนแย่ลง การให้ฮอร์โมนทดแทนจะช่วยให้การทำงานของร่างกายกลับมาใกล้เคียงกับเมื่อครั้งยังเป็นหนุ่มเป็นสาวได้ เช่น มีความจำดีขึ้น มวลกระดูกหนาแน่นขึ้น แต่ทั้งนี้ต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์เฉพาะทาง และไม่ใช่ทุกคนที่จะสามารถรับฮอร์โมนทดแทนได้

การดูแลสุขภาพตามหลักเวชศาสตร์วิถีชีวิต (Lifestyle Medicine)

เพราะความเครียดมีผลต่อการสร้างฮอร์โมนจากต่อมไร้ท่อ โดยเฉพาะฮอร์โมนไทรอยด์ และหากฮอร์โมนตัวใดตัวหนึ่งลดลงหรือมีความผิดปกติ ก็จะส่งผลต่อต่อมไร้ท่อและฮอร์โมนชนิดอื่นๆ ด้วยเช่นกัน ดังนั้น เราจึงควรดูแลตัวเองให้มีสุขภาพดีตามหลักเวชศาสตร์วิถีชีวิต (Lifestyle Medicine) เพื่อป้องกันปัญหาฮอร์โมนไม่สมดุลอันประกอบด้วย 6 ส่วน ที่สามารถทำได้ง่ายๆ ดังนี้

Food : การรับประทานอาหารที่มีคุณภาพ มีโปรตีนสูง หลีกเลี่ยงเนื้อสัตว์ติดมัน ไม่กินอาหารแปรรูป กินผักใบเขียว ผลไม้ไม่หวาน เพื่อให้ได้สารอาหารครบถ้วน
Exercise : ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
Sleep : นอนหลับให้มีคุณภาพ
Stress Management : การจัดการกับความเครียด ฝึกสมาธิ ทำจิตใจให้สงบ
Avoidance of Risky Substances : เลี่ยงพฤติกรรมอันตราย เช่น ดื่มแอลกอฮอล์ สูบบุหรี่
Social Connection : มีความสัมพันธ์ที่ดีในสังคมของเรา เพราะจะทำให้เรามีสุขภาพจิตที่ดี

และอีกข้อที่สำคัญไม่แพ้กันคือ การตรวจสุขภาพอย่างต่อเนื่องเป็นประจำทุกปี เพื่อคัดกรองความเสี่ยงโรคต่างๆ จะได้รีบป้องกัน ลดความเสี่ยงการลุกลามรุนแรง และรักษาอย่างทันท่วงที

อย่าลืมว่า นอกจากการดูแลสุขภาพด้วยตนเองแล้ว การพบแพทย์ก็เป็นเรื่องจำเป็น โดยไม่ต้องรอให้เจ็บป่วยหรือเข้าสู่ วัยทอง เราสามารถปรึกษาแพทย์เพื่อวางแผนการดูแล และรักษาสุขภาพในขณะที่เรายังมีสุขภาพที่ดีได้ ซึ่งถือเป็นโอกาสทองที่เราจะได้รู้จักร่างกายของตนเองอย่างแท้จริง เพื่อที่จะได้ปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิตให้เหมาะสมในแต่ละช่วงวัย จะได้มีสุขภาพที่ดีอย่างยาวนานไปจนถึงวัยชรา

ฮอร์โมนไม่สมดุลส่งผลเสียต่อสุขภาพ ต้องรีบดูแล