ร่างกายของเด็กที่เจริญเติบโตจากเด็กสู่วัยรุ่น เป็นสิ่งที่คุณพ่อและคุณแม่มักให้ความสำคัญและเฝ้าติดตามอย่างใกล้ชิด โดยเฉพาะเด็กผู้หญิงที่มักจะบอกได้ว่าแทบทุกครอบครัวมักจะกังวลเป็นพิเศษ กับการเติบโตที่รวดเร็ว หรือเรียกอีกอย่างว่า

“ภาวะเป็นสาวก่อนวัย” อาจเนื่องมาจากหากเป็นสาวก่อนวัยมักจะส่งผลให้การเจริญเติบโตด้านสรีระร่างกายมีการเปลี่ยนแปลง รวมทั้งฮอร์โมน และที่สำคัญ คือ การเติบโตด้านความสูงตอนเป็นผู้ใหญ่ที่ลดลง สุดท้าย คือ สภาวะจิตใจของเด็กที่ยังไม่มีความพร้อมในการรับมือกับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น

“ภาวะเป็นสาวก่อนวัย” คืออะไร

เป็นภาวะที่เด็กผู้หญิงมีเกณฑ์การเริ่มพัฒนาก่อนวัย ที่เกิดจากฮอร์โมนเพศในร่างกายมากขึ้น ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายที่ชัดเจน เช่น มีหน้าอกหรือเต้านม สูงกว่าเด็กวัยเดียวกัน มีขนหัวหน่าว ก่อนอายุ 8 ปี หรือมีประจำเดือนก่อนอายุ 9.5 ปี

สาเหตุที่ทำให้เกิด “ภาวะเป็นสาวก่อนวัย”

การเปลี่ยนแปลงของร่างกายที่เป็นปกติ
การกระตุ้นต่อมใต้สมองส่วนหน้าให้หลั่งฮอร์โมน (GnRH dependent) เกิดจากสมองทำงานผิดปกติแต่กำเนิด
โรคทางสมองที่เกิดขึ้นภายหลัง เช่น ได้รับรังสี อุบัติเหตุ การอักเสบ เนื้องอก หรือเกิดจากพันธุกรรม ความผิดปกติของโครโมโซม ภาวะอ้วนหรือไม่ทราบสาเหตุ
ไม่มีการกระตุ้นต่อมใต้สมองส่วนหน้าให้หลั่งฮอร์โมน (GnRH independent) เกิดจากหลายสาเหตุ เช่น ภาวะพร่องไทรอยด์ฮอร์โมน ภาวะพร่องฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตแต่กำเนิด เนื้องอกต่อมหมวกไต ได้รับฮอร์โมนเพศจากภายนอก ถุงน้ำหรือเนื้องอกรังไข่ เป็นต้น

“ภาวะเป็นสาวก่อนวัย” ส่งผลกระทบอย่างไร

“อายุกระดูกล้ำหน้า” เกิดจากฮอร์โมนเพศหญิงหรือ Estrogen ส่งผลให้เด็กสูงอย่างรวดเร็วในช่วงแรก แต่ทำให้กระดูกปิดเร็ว
มีผลกระทบด้านความสูงที่มีระยะสั้นกว่าเด็กทั่วไป ทำให้ความสูงตอนเป็นผู้ใหญ่ลดลงกว่าศักยภาพที่ควรจะเป็น
ผลกระทบต่อจิตใจ การเปลี่ยนแปลงของร่างกายที่รวดเร็วอาจส่งผลกระทบต่อจิตใจ เนื่องจากมีความแตกต่างทางด้านสรีระต่างจากเพื่อนวัยเดียวกัน และการรับมือกับการเปลี่ยนแปลงในวันที่ยังไม่พร้อมที่จะดูแลตนเอง เช่น การเริ่มมีประจำเดือน การมีหน้าอก เป็นต้น
การเตรียมรับมือกับสาเหตุแอบแฝงด้านโรคต่าง ๆ ที่อาจจะเกิดขึ้น เช่น เนื้องอกสมอง ถุงน้ำหรือเนื้องอกรังไข่ เนื้องอกต่อมหมวกไต ภาวะพร่องไทรอยด์ฮอร์โมน เป็นต้น

การวินิจฉัย “ภาวะเป็นสาวก่อนวัย” ทำอย่างไรได้บ้าง

การซักประวัติ ตรวจร่างกายโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
การตรวจฮอร์โมน หรือทดสอบฮอร์โมน
การเอกซเรย์กระดูก เพื่อตรวจอายุกระดูก (X-RAY)
การตรวจคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าสมองและต่อมใต้สมองส่วนหน้า (MRI)
การอัลตราซาวด์ช่องท้องหรืออุ้งเชิงกราน (Ultrasound)

การรักษา “ภาวะเป็นสาวก่อนวัย” ทำอย่างไรได้บ้าง

การรักษา “ภาวะเป็นสาวก่อนวัย” เป็นการรักษาตามสาเหตุที่เกิด เช่น

การติดตามการเจริญเติบโต อย่างใกล้ชิดทุก 3-6 เดือน
การรักษาโดยการให้ยา เพื่อยับยั้งการหลั่งฮอร์โมนสำหรับ กรณีการกระตุ้นต่อมใต้สมองส่วนหน้าให้หลั่งฮอร์โมน (GnRH dependent) ยาจะทำให้การเจริญเติบโตกลับไปเป็นรูปแบบก่อนเป็นสาว เพื่อยับยั้งอายุกระดูกล้ำหน้าให้ลดลง สามารถรักษาความสูงตอนเป็นผู้ใหญ่ให้เป็นไปตามศักยภาพ ปัจจุบันมียาในรูปแบบฉีดเข้ากล้ามเนื้อ หรือฉีดเข้าใต้ชั้นผิวหนัง และฝังยา สำหรับในประเทศไทย จะเป็นรูปแบบฉีดเข้ากล้ามเนื้อ โดยฉีดยาทุก 1 เดือน/ 3 เดือน/ 6 เดือน โดยขึ้นอยู่กับดุลพินิจของแพทย์
การรักษาตามสาเหตุในกรณี ไม่มีการกระตุ้นต่อมใต้สมองส่วนหน้าให้หลั่งฮอร์โมน (GnRH independent) เช่น การหยุดฮอร์โมนเพศจากภายนอก เป็นต้น

ดังนั้นการวินิจฉัยและหาสาเหตุตั้งแต่แรกเริ่มจึงมีความสำคัญ เพื่อแก้ไขสาเหตุ รักษาความสูงตอนเป็นผู้ใหญ่ รักษาจิตใจของเด็ก ให้เข้าสู่วัยสาวเมื่อพร้อม คุณพ่อ คุณแม่ จึงต้องให้ความสำคัญและเตรียมรับมือโดยมีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญในการให้คำปรึกษา และดูแลอย่างใกล้ชิด

พญ.พิชญา วัฒนศักดิ์ภูบาล

กุมารแพทย์ เฉพาะทางด้านต่อมไร้ท่อและเมตาบอลิสม

เตรียมรับมือเจ้าตัวน้อย...เป็นสาวก่อนวัย