นิ่วทอนซิล (Tonsilliliith, Tonsil stone)

ต่อมทอนซิล (Tonsils) เป็นต่อมน้ำเหลืองในคอ ทำหน้าที่เป็นระบบภูมิคุ้มกัน จับและทำลายเชื้อโรคที่เข้าสู่ร่างกายทางลำคอ

ต่อมทอนซิลพบได้ 3 ตำแหน่ง

ต่อมทอนซิลข้างช่องปาก เรียกว่า Palatine tonsil
ต่อมทอนซิลบริเวณโคนลิ้น เรียกว่า Lingual tonsil
ต่อมทอนซิลบริเวณช่องหลังโพรงจมูก เรียกว่า Adenoid tonsil ปกติต่อมทอนซิลจะมีร่องหรือซอก (Crypts) ซึ่งเศษอาหารอาจเข้าไปติดในร่อง บางรายอาจมีสารแคลเซียมมาเกาะ ทำให้มีลักษณะคล้ายก้อนแคลเซียม (Tonsilolith) หรือก้อนหิน (Tonsil stone) อยู่ในร่องต่อมทอนซิลได้

นิ่วทอนซิลสามารถทำให้เกิดอาการในช่องปากได้ ดังนี้

มีกลิ่นปาก
รู้สึกเหมือนมีอะไรติดอยู่ในลำคอตลอดเวลา
มีการระคายเคืองที่ลำคอ รู้สึกเจ็บคอ และไอเรื้อรัง
มีอาการปวดร้าวไปถึงหูเวลากลืนน้ำลาย
มีอาการทอนซิลอักเสบบ่อยขึ้นจากเชื้อโรคที่หมักหมมบริเวณร่องที่ผิวทอนซิล

สาเหตุของนิ่วทอนซิล

การศึกษาพบว่าผู้ที่มีอาการทอนซิลอักเสบบ่อยๆ จะมีความเสี่ยงสูงในการเกิดนิ่วทอนซิล เนื่องจากการติดเชื้อของทอนซิลทำให้เกิดการสร้างเนื้อเยื่อส่วนเกินมากขึ้น และเนื้อเยื่อเหล่านี้อาจก่อตัวเป็นก้อนและร่องในต่อมทอนซิล จึงทำให้เซลล์ที่ตายแล้วและเศษอาหารต่างๆ ติดอยู่จนเกิดการรวมตัวของแบคทีเรียและเชื้อราที่ส่งกลิ่นเหม็น สิ่งต่างๆ เหล่านี้จะค่อยๆ จับตัวกันเป็นก้อนแข็งที่เรียกว่านิ่ว ซึ่งสาเหตุของนิ่วทอนชิล จึงเกิดจาก

ต่อมทอนซิลมีการอักเสบบ่อย
ต่อมทอนซิลที่มีขนาดใหญ่หรือมีร่องค่อนข้างลึก
การรักษาความสะอาดช่องปากไม่เพียงพอ

การรักษา มี 2 วิธี คือ

1. วิธีไม่ผ่าตัด ได้แก่

การกลั้วคอแรงๆ จะช่วยให้ขี้ไคลทอนซิลหลุดออกมาได้ง่ายขึ้น
การใช้ไม้พันสำลี (Cotton bud) เขี่ย หรือกดบริเวณต่อมทอนชิล เพื่อเอาขี้ไคลทอนชิลดังกล่าวออก
การใช้นิ้วล้วงเข้าไปในช่องปาก แล้วกดบริเวณต่อมทอนซิล เพื่อให้ขี้ไคลทอนซิลหลุดออกมาได้
การใช้ที่พ่นน้ำทําความสะอาดช่องปาก. ฟัน และลิ้น (Water pick) ฉีดบริเวณต่อมทอนชิล อาจทำให้ขี้ไคล ทอนซิลหลุดออกได้

2. วิธีผ่าตัด ได้แก่

ผ่าตัดต่อมทอนซิลออก (tonsillectomy) เป็นการรักษาที่หายขาด มักจะทำในกรณีที่ใช้วิธีดังกล่าวข้างต้นแล้วยังไม่ได้ผลการผ่าตัดต่อมทอนชิล (Tonsillectomy) โดยการนำเนื้อเยื่อของทอนซิลออกเพื่อลดการก่อตัวของนิ่ว วิธีการนี้แพทย์ต้องวางยาสลบผู้ป่วย และผู้ป่วยจะมีอาการกลืนอาหารลำบากและเจ็บคอประมาณ 7-14 วันภายหลังการผ่าตัด โดยระยะเวลาในการฟื้นตัวหลังผ่าตัดจะมีความแตกต่างกันไป ตามเครื่องมือที่ใช้ในการผ่าตัดทอนซิล

นิ่วทอนซิลสาเหตุของกลิ่นปากที่หลายคนอาจไม่รู้ตัวสามารถรักษาให้หายขาดได้โดยใช้คลื่น Ultrasonic (Harmonic scalpel)

ปัจจุบันนวัตกรรมทางการแพทย์ก้าวหน้าไปมาก วันนี้ นพ.อุทัย ประภามณฑล แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านศัลยกรรมศีรษะ ลำคอ หลอดลมและกล่องเสียง ศูนย์หู คอ จมูก โรงพยาบาลพญาไท3 จะแนะนำเทคนิคการผ่าตัดนิ่วทอนซิลให้หายขาด โดยการใช้คลื่น Ultrasonic ซึ่งเป็นคลื่นวิทยุความถี่สูงในการผ่าตัดทอนซิล (Radiofrequency tonsillectomy)

Check list! นอกจากการผ้าตัดนิ่วทอนซิลแล้ว การผ่าตัดทอนซิลโดย Ultrasonic, Harmonic scalpel ยังใช้ผ่าทอนซิลในกรณีที่ผู้ป่วย มีอาการดังต่อไปนี้

ทอนซิลอักเสบเรื้อรังเป็นๆ หายๆ (7 ครั้ง/ปี หรือ 5 ครั้ง/ปี 2 ปีติดต่อกัน, หรือ 3 ครั้งต่อปี 3 ปีติดต่อกัน)
การเกิดฝีรอบๆ ต่อมทอนซิล หลังรักษาอาการฝีรอบๆ ทอนซิลหายแล้ว ประมาณ 1-2 เดือน ค่อยมาผ่าตัดทอนซิลออก
สงสัยว่าเป็นมะเร็งที่ต่อมทอนซิล
ทอนซิลมีขนาดใหญ่มากจนทำให้เกิดอาการอุดกั้นทางเดินหายใจหรือนอนกรน

Ultrasonic, Harmonic scalpel

นพ.อุทัย อธิบายถึงนวัตกรรมนี้ว่า เป็นการใช้พลังงานคลื่นความถี่ในการทำให้หัวจี้เกิดการสั่นสะเทือน ระดับความถี่ 55,000 Hz ซึ่งเครื่องมือดังกล่าว ทำให้เกิดความดันภายในเซลล์ (Intracellular pressure) แรงที่เกิดขึ้น ทำให้เกิดช่องว่างระหว่างเซลล์ขึ้น (Intracellular cavities) กว้างจนทำให้เนื้อเยื่อฉีกจากกัน

นอกจากนี้ หัวจี้ตัวนี้มีความร้อนต่ำ มีความร้อนประมาณ 40-60 องศาเซลเซียส จึงทำให้ขณะตัดเนื้อทอนซิลเนื้อเยื่อบาดเจ็บน้อย อีกทั้งความร้อนที่เกิดขึ้นนี้ทำให้โปรตีนในเนื้อเยื่อแข็งตัว (Protein coagulation) บริเวณที่ผ่าตัดก็จะไม่ค่อยมีเลือดไหลขณะผ่าตัด เครื่องมือนี้สามารถตัดเส้นเลือดที่มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกิน 6 mm.

โดยสรุปแล้ว Ultrasonic, Harmonic scalpel ทำให้เนื้อเยื่อบริเวณแผลผ่าตัดบาดเจ็บลดลงกว่าการผ่าตัดแบบเก่า และยังสามารถห้ามเลือดในขณะผ่าตัดได้ดีอีกด้วย

ข้อดี ของการผ่าตัดนิ่วทอนซิลและโรคของต่อมทอนซิลโดยใช้ Ultrasonic, Harmonic scalpel คือ

การผ่าตัดใช้เวลาสั้น ประมาณ 15-20 นาที ทำให้ลดระยะเวลาในการดมยาลง เพิ่มความปลอดภัยในการผ่าตัด

เครื่องมือสามารถตัดเนื้อเยื่อและห้ามเลือดได้ภายในเวลาเดียวกัน การผ่าตัดจึงเสียเลือดน้อย โดยทั่วไปประมาณ 1-2 ซีซี
ไม่ต้องใช้ไหมเย็บแผลในขณะผ่าตัด ลดโอกาสการระคายเคืองคอหลังผ่าตัดได้
อาการเจ็บแผลหลังผ่าตัดน้อยกว่าวิธีอื่นๆ โดยเฉพาะในช่วง 3-7 วันหลังผ่าตัด
ระยะเวลาที่พักรักษาตัวในโรงพยาบาลลดลง โดยทั่วไปนอนโรงพยาบาลหลังผ่าตัดประมาณ 1 วันก็สามารถกลับบ้านได้

ตัดทอนซิลออกไปแล้ว ทำให้ป่วย เจ็บคอบ่อย ใช่หรือไม่???

ต่อมทอนซิลที่โตหรืออักเสบบ่อยๆ เนื้อเยื่อของต่อมทอนซิล จะถูกแทนที่ด้วยผังฝืด ซึ่งจะเกิดตามหลังจากการอักเสบติดเชื้อ จึงทำให้หน้าที่ดักจับเชื้อโรคของต่อมทอนซิลลดลง กลายเป็นที่เก็บสะสมเชื้อโรคภายในต่อมแทน อีกทั้งภายในร่ายกายยังมีต่อมน้ำเหลืองอีกมากมายในคอทำหน้าที่สร้างภูมิคุ้มกัน และดักจับเชื้อโรคแทน ดังนั้นการผ่าตัดทอนซิล จึงไม่ทำให้ภูมิคุ้มกันต่ำ กลับกัน ทำให้เจ็บป่วย คออักเสบลดลง หรือถ้าเป็นก็หายเร็วขึ้น

สรุปความเชื่อที่ว่าตัดต่อมทอนซิลไปแล้ว ทำให้ป่วยบ่อย ไม่มีตัวดักจับเชื้อโรค จึงเป็นความเชื่อที่ไม่ถูกต้อง

นิ่วทอนซิล รักษาให้หายขาดด้วยคลื่น ULTRASONIC