หากคุณเดินอยู่ดีๆ แล้วสะดุดล้มศีรษะกระแทกพื้น ถูกของแข็งตกใส่ หรือศีรษะได้รับแรงกระแทกจากอุบัติเหตุ อาการที่ตามมาอาจเริ่มจากแค่ปวดศีรษะ มึนงง หรือสับสน ไปจนถึงหมดสติ หรือมีเพียงบาดแผลที่ศีรษะ เช่น แผลถลอก บวมแดง แม้อาการจะดูเล็กน้อย แต่ก็ไม่ควรมองข้าม เพราะผลกระทบที่มีต่อสมองอาจแสดงออกภายหลัง การพบแพทย์เพื่อตรวจเช็กให้แน่ใจจะช่วยให้เกิดการเฝ้าระวัง ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที และลดความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนได้ดีขึ้น ทั้งนี้ การปฐมพยาบาลอย่างถูกต้องก่อนถึงมือแพทย์ ก็เป็นสิ่งสำคัญไม่แพ้กัน

วิธีปฐมพยาบาลเมื่อศีรษะกระแทก

การปฐมพยาบาลที่ถูกต้อง ช่วยลดความรุนแรงของอาการ ลดความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อน และเพิ่มโอกาสในการฟื้นตัว โดยทำได้ดังนี้

สอบถามอาการผู้ได้รับบาดเจ็บ หากยังรู้สึกตัว เช่น เวียนศีรษะ คลื่นไส้ หรือปวดศีรษะรุนแรง
หากมีแผลเปิดที่หนังศีรษะ ให้ใช้ผ้าสะอาดกดเบาๆ เพื่อห้ามเลือด แต่หากสงสัยว่ามีกะโหลกแตก ห้ามกดแผลโดยตรง ควรใช้ผ้าสะอาดคลุมไว้
ใช้การประคบเย็นเพื่อลดอาการบวม โดยใช้ผ้าห่อน้ำแข็ง หรือถุงเจลเย็นประคบจุดที่กระแทก ครั้งละ 10-15 นาที ทุกชั่วโมง
ห้ามเคลื่อนย้าย หรือขยับศีรษะ คอโดยไม่จำเป็น หากสงสัยว่ามีกระดูกคอ หรือกะโหลกแตก ควรรอทีมแพทย์ช่วยเหลือ
สังเกตอาการอย่างละเอียด หากมีอาการแขนขาอ่อนแรง พูดไม่ชัด มีเลือดหรือน้ำไหลจากหู หรือจมูก ควรเรียกรถพยาบาลทันที โดยแจ้งอาการให้แพทย์ทราบ เพื่อขอคำแนะนำในการดูแลผู้ได้รับบาดเจ็บเพิ่มเติม
ห้ามดื่มน้ำหรือกินยาเอง เพราะอาจสำลักหรือทำให้อาการแย่ลง ควรรอคำแนะนำจากแพทย์

อันตรายจากการบาดเจ็บภายในสมองหลังจากศีรษะกระแทก

การบาดเจ็บภายในสมองที่เกิดจากการกระแทกศีรษะอาจนำไปสู่อันตรายหลายประการ โดยเฉพาะเมื่อได้รับบาดเจ็บมีความรุนแรง เช่น

เลือดออกในสมอง (Intracranial Hemorrhage) อาจเพิ่มความดันภายในกะโหลกศีรษะ ทำให้เกิดอาการปวดศีรษะรุนแรง ซึมลง ชัก หรือแขน ขาอ่อนแรง หากไม่ได้รับการรักษาอาจนำไปสู่อาการหมดสติ
สมองบวม (Cerebral Edema) เกิดจากการสะสมของของเหลวในเนื้อสมอง ทำให้ความดันในกะโหลกศีรษะเพิ่มขึ้น อาจมีอาการปวดศีรษะรุนแรง คลื่นไส้ อาเจียน ตาพร่ามัว หรือหมดสติ หากความดันสูงมาก อาจกดทับก้านสมอง ส่งผลต่อระบบหายใจ และการทำงานของหัวใจ
การเปลี่ยนแปลงทางจิตใจและอารมณ์ การบาดเจ็บที่สมองอาจส่งผลต่อสมองส่วนที่ควบคุมอารมณ์ และพฤติกรรม ทำให้เกิดอาการสับสน หงุดหงิดง่าย อารมณ์แปรปรวน หรือมีพฤติกรรมที่เปลี่ยนไป ซึ่งอาจส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวันและความสัมพันธ์กับผู้อื่น
การบาดเจ็บที่สมองส่วนหน้าหรือสมองกลีบขมับ อาจส่งผลต่อความจำ การพูด หรือการควบคุมการเคลื่อนไหว ทำให้เกิดภาวะความจำเสื่อม พูดติดขัด หรือเสียการทรงตัว
ความเสี่ยงต่อโรคในระยะยาว เช่น โรคสมองเสื่อม โรคพาร์กินสัน หรือโรคลมชัก

เช็กลิสต์…อาการที่ต้องเฝ้าระวัง แบบไหนที่ควรรีบไปโรงพยาบาลทันที?

หลังได้รับการปฐมพยาบาล หรือการตรวจรักษาจากแพทย์แล้ว ยังควรเฝ้าสังเกตอาการต่อเนื่องอย่างน้อย 72 ชั่วโมง เนื่องจากภาวะแทรกซ้อนอาจเกิดขึ้นภายหลัง โดยควรหลีกเลี่ยงกิจกรรมที่อาจกระทบต่อสมอง เช่น การออกกำลังกายหนัก การขับขี่ยานพาหนะ การรับประทานยาที่มีฤทธิ์กดประสาท หรือการดื่มแอลกอฮอล์ ซึ่งอาการที่ต้องเฝ้าระวังประกอบไปด้วย

อาการทางระบบประสาท
ปวดศีรษะรุนแรงที่ไม่ทุเลา หรือปวดจนตื่นกลางดึก
อาเจียนพุ่ง หรืออาเจียน ต่อเนื่องมากกว่า 5 ครั้ง
ชัก เกร็งกระตุก หรือหมดสติ
ความเปลี่ยนแปลงทางจิตใจและพฤติกรรม
สับสนรุนแรง พูดไม่ชัด สื่อสารลำบาก
ง่วงซึมผิดปกติ ปลุกไม่ตื่น
ความจำเสื่อมชั่วคราว จำเหตุการณ์ก่อนหรือหลังได้รับการกระแทกศีรษะไม่ได้
ความผิดปกติทางร่างกาย
แขนขาอ่อนแรง ชา เดินเซ เสียการทรงตัว หรือสูญเสียความรู้สึก
ตาพร่ามัว มองเห็นภาพซ้อน
อาการแสดงการบาดเจ็บรุนแรง
มีน้ำใส หรือน้ำใสปนเลือดไหลจากหู หรือจมูก
กะโหลกศีรษะแตกร้าว หรือยุบ
ปวดต้นคอมาก ขยับคอไม่ได้
สัญญาณติดเชื้อหรือภาวะแทรกซ้อน
มีไข้สูงเกิน 5°C
ชีพจรเต้นช้าผิดปกติ

แม้อุบัติเหตุศีรษะกระแทกอาจดูไม่รุนแรง แต่หากละเลยการสังเกตอาการ หรือปฐมพยาบาลผิดวิธี อาจก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงได้ ทั้งนี้ เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อน ควรเฝ้าสังเกตอาการ หากพบอาการรุนแรง ควรรีบพบแพทย์ทันที รพ.พญาไท พหลโยธิน มีทีมแพทย์เฉพาะทางพร้อมด้วยเทคโนโลยีที่ทันสมัยในการตรวจวินิจฉัย ช่วยให้การประเมินอาการเป็นไปอย่างรวดเร็วและแม่นยำ ผู้ป่วยจึงได้รับการดูแลรักษาที่เหมาะสมอย่างทันท่วงที เพิ่มโอกาสการฟื้นตัวเร็วที่เร็วขึ้น และลดความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนได้มาก

รศ.นพ. ปรีดา สัมฤทธิ์ประดิษฐ์
ศัลยแพทย์เฉพาะทางผ่าตัดผ่านกล้อง
โรงพยาบาลพญาไท พหลโยธิน

ศีรษะกระแทกต้องปฐมพยาบาลอย่างไร อาการแบบไหนที่ต้องพบแพทย์ ?