อาการปวดข้อเข่า คนส่วนใหญ่คิดว่าเป็นเรื่องธรรมดาของคนที่มีอายุมากขึ้น จึงมักปล่อยปละละเลยให้เวลาผ่านไปเป็นปีๆ จนกระทั่งเดินลำบาก เดินไม่ได้ ข้อเข่าเป็นข้อที่ใหญ่ที่สุดในร่างกายของเรา มีหน้าที่รับน้ำหนักของร่างกายและช่วยให้ร่างกายเคลื่อนไหวสะดวกสำหรับทำกิจกรรมต่างๆ หากข้อเข่ามีปัญหาหรือมีอาการปวดขึ้นมาจะทำให้เคลื่อนไหวลำบาก ส่งผลกระทบมากมายต่อคุณภาพชีวิต ทั้งสุขภาพกายและสุขภาพจิต

โรคข้อเข่าเสื่อมและโรคปวดข้อเข่าเกิดจากอะไร?

ส่วนใหญ่ผู้ป่วยที่มีอาการปวดข้อเข่า ปวดขา เกิดจาก “โรคข้อเข่าเสื่อม” มากที่สุด โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีอายุ 50 ปีขึ้นไป โรคข้อเข่าเสื่อมเกิดจากความเสื่อมของกระดูกอ่อนผิวข้อเสื่อมสภาพและสึกหรอ กระดูกบริเวณข้อต่อจะเสียดสีกันจนเกิดการเสื่อมสภาพของเนื้อกระดูก และส่งผลให้ปวดข้อเข่า ปวดขาเวลาเดิน หรือปวดขาเวลายืนนานๆ จนทำให้เคลื่อนไหวร่างกายเหมือนปกติไม่ได้ เพราะความเจ็บปวด

ปัจจัยสำคัญที่ทำให้ข้อเข่าเสื่อมมีดังนี้

อายุ : อายุมากมีโอกาสเป็นมาก เนื่องจากใช้งานข้อเข่าเป็นเวลานาน
เพศ : พบว่าเพศหญิงเป็นโรคเข่าเสื่อมมากกว่าเพศชาย 2 เท่า เนื่องจากเพศหญิงมักมีอายุยืนยาวกว่า มีโอกาสใช้งานข้อเข่านานกว่า และเพศหญิงยังมีฮอร์โมนที่ทำให้อ้วนง่ายกว่า ส่งผลให้ข้อเข่าต้องแบกรับน้ำหนักมาก
น้ำหนัก : ผู้ที่มีน้ำหนักตัวมากจะมีโอกาสข้อเข่าเสื่อมได้มากกว่าผู้มีน้ำหนักตัวน้อย
พฤติกรรม : ผู้ที่นั่งยองๆ นั่งคุกเข่า นั่งขัดสมาธิ หรือนั่งพับเพียบนานๆ พบว่าข้อเข่าจะเสื่อมเร็ว
นักกีฬาที่มีการปะทะ : การปะทะกันอย่างรุนแรงที่บริเวณหัวเข่า อาจทำให้หัวเข่าได้รับบาดเจ็บ ซึ่งเป็นสาเหตุหนึ่งของการเป็นข้อเข่าเสื่อม
อุบัติเหตุ : ผู้ที่ประสบอุบัติเหตุมีการกระแทกที่ข้อเข่า หรือกระดูกข้อเข่าแตก เอ็นฉีก ทำให้เกิดข้อเข่าเสื่อมเร็วขึ้น
ความแข็งแรงของกล้ามเนื้อและกระดูก : ผู้ที่ไม่ออกกำลังกาย กล้ามเนื้อข้อเข่าและกระดูกข้อเข่าจะไม่แข็งแรง

สัญญาณอันตรายของโรคข้อเข่าเสื่อม

เวลาขยับข้อเข่าขึ้นลงจะขยับได้ไม่สุด เนื่องจากปวดข้อ
เวลาขึ้นหรือลงบันได หรืองอเข่ามีเสียงกุบกับ
กินยาแก้ปวดข้อเกิน 3 เดือน แต่อาการไม่ดีขึ้น

อาการสำคัญของโรคข้อเข่าเสื่อม

ในระยะแรก จะมีอาการปวดข้อเข่าเล็กน้อย อาจมีข้อฝืดขัด เมื่อขยับอาจมีเสียงดัง จะปวดมากขึ้นเมื่อมีการเคลื่อนไหว จะปวดขาเวลาเดิน และจะทุเลาลงเมื่อพัก เมื่อเป็นไปนานๆ อาการปวดจะค่อยๆ รุนแรงขึ้น การเหยียดเข่าหรืองอเข่าจะทำได้ไม่สุด เนื่องจากมีการยึดติดของข้อเข่า มีอาการเข่าหลวมทำให้เดินล้มบ่อย มีเสียงดังกรอบแกรบในเข่า ซึ่งเกิดจากการเสียดสี เข่ามีรูปร่างผิดปกติ โก่งงอผิดรูป อาจโก่งด้านนอกหรือโก่งด้านใน เมื่อพบอาการผิดปกติดังกล่าว ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านกล้ามเนื้อ กระดูกและข้อโดยตรง เพื่อตรวจวินิจฉัยโรคให้ชัดเจน และรักษาอย่างถูกต้องเหมาะสม

การตรวจและวินิจฉัยโรคข้อเข่าเสื่อม

แพทย์จะประเมินจากประวัติความเจ็บป่วย สังเกตลักษณะการเดิน และตรวจร่างกายดูรูปร่างของเข่า ดูลักษณะกล้ามเนื้อขาและรอบเข่า สังเกตอาการอักเสบ ปวด บวม แดง ร้อน ดูการเคลื่อนไหวของข้อ การงอ การเหยียด และฟังเสียงกรอบแกรบ ร่วมกับการถ่ายภาพเอกซเรย์ CT scan หรือ MRI เป็นต้น

การรักษาโรคข้อเข่าเสื่อม

การรักษาโรคเข่าเสื่อมมีหลายวิธี ขึ้นอยู่กับอาการของผู้ป่วย ระยะของโรค โดยมีเป้าเหมายเพื่อลดอาการปวดข้อเข่า ชะลอการดำเนินโรค ฟื้นฟูการทำงานของข้อเข่า ป้องกันภาวะแทรกซ้อน เพื่อให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดี ดำเนินชีวิตประจำวันได้อย่างปกติ หรือใกล้เคียงปกติมากที่สุด วิธีการรักษามีดังนี้

การใช้ยาในการรักษา แพทย์จะให้เป็นยารับประทานลดการอักเสบและแก้ปวด ซึ่งหากรับประทานต่อเนื่องเป็นเวลานานอาจได้รับอันตรายจากผลข้างเคียงของยา เช่น เลือดออกในทางเดินอาหาร ดังนั้นการใช้ยาควรอยู่ในการดูแลของแพทย์
การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม ในปัจจุบันผู้ที่มีข้อเข่าเสื่อมมากนิยมการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม โดยการผ่าตัดนำผิวข้อเข่าเดิมที่เสื่อมสภาพออกไปแล้วใส่ผิวข้อใหม่ทดแทน ในขณะผ่าตัด แพทย์จะปรับความตึงหรือหย่อนของเนื้อเยื่อรอบข้อเข่า เพื่อให้ขามีรูปร่างปกติ ไม่โก่งผิดรูป และตั้งตำแหน่งการวางผิวข้อเทียมให้ถูกจุด จะทำให้ผู้ป่วยเดินได้ดี และข้อเข่าเทียมจะมีความทนทาน ผู้ป่วยจะหายจากความเจ็บปวดและมีข้อเข่าใหม่ที่ตรง มั่นคง และใช้งานได้ดีกว่าข้อเข่าที่เสื่อมสภาพ ทำให้คุณภาพชีวิตดีขึ้น หลังผ่าตัดสามารถดำเนินชีวิตประจำวันได้ด้วยตนเองโดยไม่ต้องเป็นภาระใคร

ทั้งนี้แพทย์จะวางแผนการรักษาที่เหมาะสมกับร่วมกับผู้ป่วย โดยคำนึงถึงสุขภาพและความรุนแรงของโรคในผู้ป่วยรายนั้นๆ ซึ่งโดยปกติแล้ว เมื่อผู้ป่วยได้รับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม จะสามารถฝึกเดินได้ภายใน 24 ชม.หลังการผ่าตัด และพักฟื้นในโรงพยาบาลเพียงไม่กี่วัน ก็สามารถกลับบ้านไปใช้ชีวิตได้ตามปกติ หลังจากการฝึกกายภาพบำบัดไม่นาน ผู้ป่วยก็จะหายเจ็บปวดและกลับมาเดินได้ดีอย่างรวดเร็ว

ศ. นพ. ธไนนิธย์ โชตนภูติ

แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านศัลยศาสตร์ออร์โธปิดิคส์

ศูนย์กล้ามเนื้อ กระดูกและข้อ โรงพยาบาลพญาไท 1

ปวดข้อเข่า ไม่ใช่เรื่องธรรมดาอีกต่อไป