ประโยชน์ของการตรวจอัลตร้าซาวนด์ระหว่างการตั้งครรภ์

การตรวจอัลตร้าซาวนด์ระหว่างตั้งครรภ์ มีประโยชน์ในการตรวจความผิดปกติของโครงสร้างร่างกายทารกในครรภ์และโครงสร้างหลัก ได้แก่ ดูรก สายสะดือ น้ำคร่ำ กะโหลกศีรษะ เนื้อสมอง แขน ขา ช่องอก เนื้อปอด หัวใจ ผนังหน้าท้อง และอวัยวะหลักภายในช่องท้อง การวัดขนาดของทารกจากการตรวจอัลตร้าซาวนด์ ยังช่วยในการยืนยันอายุครรภ์ และกำหนดวันคลอดในรายที่มารดาจำประจำเดือนไม่ได้ หรือประจำเดือนไม่แน่นอน ซึ่งจะมีประโยชน์อย่างมากในการดูแลรักษาในช่วงใกล้คลอด ช่วยป้องกันการตั้งครรภ์เกินกำหนด ซึ่งอาจมีผลเสียต่อสุขภาพของทารกในครรภ์ได้

นอกจากนั้นการตรวจอัลตร้าซาวนด์ ทำให้แม่ได้เห็นภาพลูกที่เคลื่อนไหวอยู่ในครรภ์ ก่อให้เกิดความรัก ความผูกพันตั้งแต่บุตรยังไม่คลอด (Maternal – fetal Bonding) หลายประเทศแถบยุโรปมีนโยบายให้สตรีตั้งครรภ์ทุกรายควรรับการตรวจอัลตร้าซาวนด์อย่างน้อยหนึ่งครั้งในช่วงกลางของการตั้งครรภ์ เพื่อเป็นการคัดกรองว่าทารกในครรภ์อยู่ในเกณฑ์ปกติหรือไม่ (Mid – trimester Screening)

ทั้งนี้การตรวจอัลตร้าซาวนด์ก็ยังมีข้อจำกัด คือ ความผิดปกติบางอย่างเป็นสิ่งที่วินิจฉัยไม่ได้ โดยเฉพาะความผิดปกติของอวัยวะที่มีขนาดเล็กมาก หัวใจพิการแต่กำเนิดบางประเภทหรือการทำงาน (Function) ของอวัยวะต่างๆ

อีกทั้งการอัลตร้าซาวนด์จะต้องใช้น้ำในการสะท้อนคุณภาพและขึ้นอยู่กับระยะที่คลื่นเสียงส่งผ่านไปยังเนื้อเยื่อต่างๆ ดังนั้นคุณภาพในการตรวจจะลดต่ำลงในกรณีที่มีข้อจำกัดต่างๆ เช่น มีภาวะน้ำคร่ำน้อยหรือมากเกินไป คุณแม่หน้าท้องหนา อ้วน มีแผลผ่าตัดบริเวณหน้าท้อง และทารกในครรภ์ไม่เอื้ออำนวยต่อการตรวจ

ประเภทของอัลตร้าซาวนด์

อัลตร้าซาวนด์ 2 มิติ (2D ultrasound)

เป็นภาพระนาบเดียวไม่มีความลึก เพื่อตรวจดูขนาด และความผิดปกติของอวัยวะต่างๆ และการไหลเวียนเลือดของทารกในครรภ์ พร้อมตรวจอวัยวะภายในอุ้งเชิงกรานของคุณแม่

อัลตร้าซาวนด์ 3 มิติ (3D ultrasound)

เป็นภาพนิ่งที่เหมือนจริง โดยภาพมีความลึกขึ้นมา ใช้วินิจฉัยร่วมกับอัลตร้าซาวนด์แบบ 2 มิติ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการตรวจวินิจฉัย กรณีที่ตรวจพบความผิดปกติของทารกในครรภ์

อัลตร้าซาวนด์ 4 มิติ (4D ultrasound)

เป็นเทคโนโลยีล่าสุด เป็นภาพ 3 มิติที่เคลื่อนไหวได้ สามารถตรวจเห็นภาพในเชิงลึก เห็นภาพการเคลื่อนไหวและอิริยาบถต่างๆ ของทารกในครรภ์ จุดประสงค์การใช้เช่นเดียวกับอัลตร้าซาวนด์ 3 มิติ

หมายเหตุ : การตรวจคัดกรองระหว่างตั้งครรภ์ จะใช้การตรวจด้วยอัลตร้าซาวนด์ 2 มิติเป็นหลัก ส่วนการตรวจด้วยอัลตร้าซาวนด์ 3 มิติ หรือ 4 มิติ จะพิจารณาใช้ร่วมในการตรวจคัดกรองตามความเหมาะสมเท่านั้น

ช่วงอายุครรภ์ที่แนะนำและข้อบ่งชี้

การตรวจอัลตร้าซาวนด์สามารถตรวจได้ทุกช่วงอายุ และตลอดการตั้งครรภ์ตามความพิจารณาของแพทย์ ทั้งนี้ช่วงอายุครรภ์ที่ควรได้รับการตรวจอัลตร้าซาวนด์มีช่วงระยะเวลา ดังนี้

อายุครรภ์ 5-11 สัปดาห์

เพื่อยืนยันการตั้งครรภ์ในโพรงมดลูก พร้อมวินิจฉัยแยกภาวะลูกแฝด
เพื่อประเมินและกำหนดอายุครรภ์จากการวัดขนาดของทารกในครรภ์
ตรวจวินิจฉัยภาวะเลือดออกผิดปกติจากชั้นใต้เยื่อหุ้มรก
ตรวจวินิจฉัยการตั้งครรภ์ที่ผิดปกติ เช่น การตั้งครรภ์นอกมดลูก ตั้งครรภ์ที่ไม่มีตัวอ่อน ตั้งครรภ์ไข่ปลาอุก
วินิจฉัยภาวะเนื้องอกมดลูก และถุงน้ำหรือเนื้องอกรังไข่

อายุครรภ์ 11-13 สัปดาห์ 6 วัน

ตรวจวัดขนาดของทารกเพื่อกำหนดอายุครรภ์
ตรวจวัดความหนาของชั้นน้ำ (Nuchal translucency) ที่สะสมใต้ผิวหนังบริเวณต้นคอของทารก สำหรับใช้พิจารณาร่วมกับผลการเจาะเลือดของคุณแม่ เพื่อใช้ในการคัดกรองทารกดาวน์ซินโดรม*
ตรวจวินิจฉัยความพิการที่รุนแรงของทารกเบื้องต้นได้หลายชนิด
ตรวจประเมินอวัยวะในอุ้งเชิงกรานของมารดา เช่น มดลูก และรังไข่

หากทารกมีความหนาของต้นคอผิดปกติ อาจมีความสัมพันธ์กับดาวน์ซินโดรมและความผิดปกติของโครโมโซมหลายชนิด นอกจากนี้อาจมีความสัมพันธ์กับการพิการของอวัยวะของทารกในครรภ์ เช่น โรคหัวใจ แขนขาพิการ และโรคทางพันธุกรรม เป็นต้น

อายุครรภ์ 18-23 สัปดาห์

เป็นช่วงที่สำคัญและใช้เวลาในการตรวจนานที่สุดประมาณ 30 นาที – 1 ชั่วโมง

ตรวจคัดกรอง และวินิจฉัยความผิดปกติทางโครงสร้างของอวัยวะต่างๆของทารก เช่น กระโหลกศีรษะ เนื้อสมอง ไขสันหลัง แขน ขา และหัวใจ เป็นต้น
ตรวจดูการเจริญเติบโตของทารก ตรวจตำแหน่งของรก ประเมินปริมาณน้ำคร่ำ
ตรวจความยาวของปากมดลูก เพื่อทำนายความเสี่ยงต่อการคลอดก่อนกำหนด

อายุครรภ์ตั้งแต่ 28 สัปดาห์ ถึงช่วงใกล้คลอด

ตรวจการเจริญเติบโตของทารก ประเมินน้ำหนักทารก
วินิจฉัยภาวะทารกน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ (Fetal growth restriction)
ตรวจตำแหน่งรก วินิจฉัยภาวะรกเกาะต่ำ ตรวจท่าของทารก และปริมาณน้ำคร่ำ
ตรวจประเมินสุขภาพของทารกในครรภ์ โดยตรวจดูการหายใจของทารก การเคลื่อนไหว และประเมินภาวะน้ำคร่ำ
ในรายที่คุณแม่ไม่มีปัจจัยเสี่ยง แนะนำให้ตรวจที่อายุครรภ์ 30-32 สัปดาห์
ในรายที่คุณแม่มีครรภ์เสี่ยงสูง ตั้งครรภ์แฝด หรือมีภาวะแทรกซ้อน ควรได้รับการประเมินสุขภาพของทารกในครรภ์ที่บ่อยขึ้นตามความพิจารณาของสูติแพทย์

การตรวจอัลตร้าซาวนด์คุณแม่ตั้งครรภ์ สำคัญหรือไม่