สูบบุหรี่แล้วเสี่ยงมะเร็งปอด…เป็นเรื่องที่หลายคนรู้กันดีอยู่แล้ว แต่สำหรับคนที่ไม่สูบบุหรี่ล่ะ เคยกังวลว่าตัวเองจะเสี่ยงมะเร็งปอดบ้างหรือเปล่า? เพราะจริงๆ แล้ว มะเร็งปอดเกิดจากเซลล์เยื่อบุหลอดลมปอดได้รับการระคายเคืองสะสมเป็นระยะเวลานาน โดยอาจเกิดในบริเวณหลอดลมใหญ่ใกล้ขั้วปอด หรือเกิดในหลอดลมแขนงเล็กๆ ส่วนปลายที่ไกลออกมาจากขั้วปอดก็ได้ นั่นแปลว่า…คนที่ไม่สูบบุหรี่ก็มีโอกาสเป็นมะเร็งปอดได้เหมือนกัน!!!

รู้ไหม? มะเร็งปอดมี 2 ชนิด

มะเร็งปอดชนิดเซลล์เล็ก

มะเร็งชนิดนี้สามารถพบได้มากถึงร้อยละ 25 ของมะเร็งปอดทั้งหมด พบได้มากบริเวณใกล้กับขั้วปอดมากกว่าตรงบริเวณชายปอด และเป็นมะเร็งที่แพร่กระจายได้รวดเร็ว แนวทางการรักษาคือการให้ยาเคมีบำบัดเป็นหลัก

มะเร็งปอดชนิดเซลล์ไม่เล็ก

มะเร็งชนิดนี้สามารถพบได้ร้อยละ 75-90 ของมะเร็งปอดทั้งหมด และมีการแพร่กระจายช้ากว่า มีโอกาสตรวจพบได้ตั้งแต่ระยะเริ่มต้นมากกว่ามะเร็งปอดชนิดเซลล์เล็ก การรักษาจะขึ้นอยู่กับระยะของโรค แต่โดยหลักแล้วคือการผ่าตัดเอาก้อนมะเร็งออก หรือในบางรายอาจให้การรักษาร่วมกับยาเคมีบำบัดและรังสีวิทยา

การตรวจหามะเร็งปอด…มีขั้นตอนยังไงบ้าง

หลังถ่ายภาพเอ็กซเรย์ปอด แพทย์จะทำการตรวจหาระยะของโรคด้วยวิธีเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์ ช่วยให้เห็นก้อนมะเร็ง ขอบเขตก้อน ขนาดที่แม่นยำ และมองเห็นตำแหน่งว่าอยู่ในกลีบใด และยังสามารถตรวจต่อมน้ำเหลืองที่ขั้วปอดและข้างหลอดลมใหญ่ว่าโตหรือไม่ หากพบว่ามีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางมากกว่า 1 เซนติเมตรถือว่าผิดปกติ มีโอกาสที่เซลล์มะเร็งแพร่กระจายไป แต่ถึงแม้ว่าต่อมน้ำเหลืองจะไม่โต ก็มีโอกาสพบเซลล์มะเร็งได้ประมาณ 17 เปอร์เซ็นต์ นอกจากนี้เรามองเห็นตับ ต่อมหมวกไต ว่ามีก้อนมะเร็งแพร่กระจายหรือไม่ รวมทั้งตรวจดูว่ามีน้ำในช่องปอดหรือไม่ ถ้ามีน้ำในช่องปอดให้ถือว่ามะเร็งแพร่กระจายไปที่เยื่อหุ้มปอดและทำให้เกิดน้ำในช่องปอด จัดเป็นระยะที่ 4 อาจต้องยืนยันโดยการเจาะน้ำมาตรวจหาเซลล์มะเร็งหรือส่องกล้องดูว่ามีมะเร็งแพร่กระจายที่เยื่อหุ้มปอดหรือไม่

“มะเร็งปอด” กับแนวทางการรักษาด้วยวิธีผ่าตัด

การผ่าตัดมะเร็งปอดจะต้องตัดปอดกลีบที่มีก้อนมะเร็งอยู่ ร่วมกับการเลาะต่อมน้ำเหลืองที่ขั้วปอดและข้างหลอดลมใหญ่ สำหรับคนไข้ที่ปอดมีการทำงานไม่ปกติ เช่น มีถุงลมโป่งพอง อาจตัดปอดออกได้น้อย ไม่สามารถตัดทั้งกลีบออกได้ จึงมีความเสี่ยงที่มะเร็งจะกลับมารุนแรงอีกครั้ง แต่ก็มีข้อดี คือ คนไข้จะเสียสมรรถภาพการหายใจน้อยกว่า

ในการพิจารณาว่าคนไข้สามารถทนการผ่าตัดปอดได้หรือไม่นั้น แพทย์ต้องอาศัยการซักประวัติของคนไข้ว่าสามารถออกแรงได้มากแค่ไหน คนไข้ที่เหนื่อยง่ายแม้ออกกำลังกายเพียงเล็กน้อยจำเป็นต้องตรวจสมรรถภาพของปอดก่อนผ่าตัด และต้องคำนวณสมรรถภาพหลังจากการตัดปอดให้แน่ใจว่าเพียงพอที่จะไม่เสี่ยงต่อการเกิดภาวะหายใจวายหลังผ่าตัด

แม้ว่าโอกาสที่จะพบคนไข้ในเคสดังกล่าวมีน้อย แต่ก็อาจมีคนไข้ที่สมรรถภาพของปอดต่ำจริง ๆ เช่น เดินไม่กี่ก้าวก็เหนื่อย หรือไม่สามารถขึ้นบันไดได้หนึ่งชั้น ส่วนคนไข้ที่มีประวัติสูบบุหรี่ การหยุดสูบบุหรี่ก่อนผ่าตัดเพียงไม่กี่วันก็นับว่ามีประโยชน์ เพราะช่วยลดโอกาสการเกิดภาวะแทรกซ้อนที่ทางเดินหายใจหลังผ่าตัดได้

ในด้านของการทำกายภาพบำบัดหลังผ่าตัดก็มีความสำคัญอย่างมาก เพราะจะช่วยให้คนไข้ขับเสมหะได้ดีขึ้น ป้องกันภาวะปอดแฟบจากเสมหะอุดตันหลอดลม การให้คนไข้ลุกเดินได้เร็วหลังผ่าตัดจะช่วยลดภาวะการติดเชื้อของปอดหลังผ่าตัดได้ ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นที่ต้องทำตั้งแต่ก่อนผ่าตัด โดยนักกายภาพบำบัดจะเป็นผู้มาสอนคนไข้ตั้งแต่ก่อนผ่าตัด

ปอดเป็นอวัยะที่มีความยืดหยุ่นมาก แม้ว่าจะตัดปอดออกไปแล้วหนึ่งกลีบ ปอดกลีบที่เหลือในข้างเดียวกันก็สามารถขยายเต็มช่องปอดได้ ซึ่งการออกกำลังกายหลังผ่าตัด จะช่วยให้สมรรถภาพของปอดฟื้นตัวได้ดี ประมาณ 6 เดือนหลังผ่าตัด สมรรถภาพปอดอาจฟื้นตัวจนเทียบเท่ากับก่อนผ่าตัดได้ การพยายามออกกำลังกายของคนไข้จึงมีความสำคัญมากในการฟื้นตัวของปอดหลังผ่าตัด แพทย์จะพยายามให้คนไข้ลุกเดินให้เร็ว หายใจลึกๆ พยายามขับเสมหะให้ออก เพราะคนไข้ที่นอนนิ่ง ไม่ยอมไอเพราะกลัวเจ็บแผล จะเกิดภาวะปอดแฟบและปอดติดเชื้อได้ง่าย

นพ. กิตติชัย เหลืองทวีบุญ

แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านหัวใจหลอดเลือดและทรวงอก

ศูนย์หัวใจ โรงพยาบาลพญาไท 2

หลังการผ่าตัดรักษามะเร็งปอด...ควรดูแลตนเองยังไงให้ปอดฟื้นตัวเร็ว