การผ่าตัดขากรรไกร เป็นหนึ่งในวิธีรักษาหรือแก้ไขปัญหาในผู้ที่มีความผิดปกติของการสบฟัน รูปร่าง และสัดส่วนของกระดูกขากรรไกร ที่ส่งผลให้รูปหน้าดูผิดปกติ เช่น คางยื่นหรือยาวผิดรูป คางสั้นจนดูไม่มีคาง ใบหน้าดูกลมสั้น ใบหน้าเบี้ยวซ้ายขวาไม่เท่ากัน ฟันหน้าบนยื่นยาวจนหุบปากไม่สนิท ขณะยิ้มเห็นเหงือกมากเกินไป

ในผู้ป่วยที่เป็นไม่มากหรือไม่รุนแรงนักยังพอที่จะใช้การจัดฟันช่วยได้ แต่หากมีความรุนแรงมาก ก็จะไม่สามารถแก้ไขได้ด้วยการจัดฟันเพียงอย่างเดียว จะต้องได้รับการผ่าตัดขากรรไกรร่วมด้วย

โดยปกติ การรักษาจะเริ่มจากการจัดฟัน เพื่อให้ฟันมีการเรียงตัวดี ได้แนวระดับ ไม่ซ้อนเก มีการเอียงตัวที่เหมาะสมกับฐานขากรรไกร ซึ่งโดยทั่วไปจะใช้เวลาในขั้นตอนการจัดฟันนี้อยู่ที่ 1-2 ปี แต่ในกรณีที่มีความยุ่งยากซับซ้อนอาจใช้เวลาจัดฟันนานกว่า 2 ปี จากนั้นจึงเข้าสู่การรักษาโดยการผ่าตัดขากรรไกร ซี่งจะทำฟันที่สบกันดูดีขึ้น รูปใบหน้าจะเปลี่ยนแปลงดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด

เมื่อผู้ป่วยพักฟื้นจากการผ่าตัดขากรรไกรจนหายเป็นปกติ หายปวด ยุบบวม อ้าปากได้เป็นปกติ ก็จะเข้าสู่การรักษาในขั้นตอนสุดท้าย คือการจัดฟันเพื่อเก็บรายละเอียดทั้งหมดให้เรียบร้อย โดยใช้เวลาอีกประมาณ 4-8 เดือน รวมเวลาในการรักษาทั้งหมดโดยทั่วไปอยู่ที่ 2 ปี ถึง 2 ปีครึ่ง

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับการผ่าตัดขากรรไกร

ถาม: สามารถหลีกเลี่ยงการผ่าตัดขากรรไกรได้หรือไม่ เพราะกลัวการผ่าตัด และกลัวเจ็บ

ตอบ: เป็นไปได้ในบางราย ในบางรายมองโดยผิวเผินต้องผ่าตัด แต่หากพิจารณาให้รอบคอบพยายามหาวิธีในการจัดฟันให้ดีที่สุดอาจทำให้ผู้ป่วยดูปกติขึ้น ที่สำคัญอยู่ที่การสื่อสารกันระหว่างแพทย์กับผู้ป่วยต้องสื่อให้เข้าใจกันให้ได้ว่า การจัดฟันอย่างเดียวได้ผลลัพธ์อย่างไร ผู้ป่วยพอใจเพียงนั้นหรือไม่ และหากผ่าตัดร่วมด้วยจะได้ผลลัพธ์อย่างไร ตอบสนองต่อความต้องการหรือไม่ พอใจหรือไม่ โดยอาจเทียบเคียงกับรายอื่นที่ผ่าตัดเสร็จแล้ว หรือทำภาพเสมือน (computer graphic) จากภาพของผู้ป่วยเอง ว่าหลังผ่าตัดใบหน้าจะออกมาเป็นแบบใด ก่อนตัดสินใจเลือกวิธีรักษา

ถาม: อาการแทรกซ้อนจากการผ่าตัดขากรรไกรมีอะไรบ้าง

ตอบ: อาการปวด บวม เป็นเรื่องปกติของการผ่าตัด ซึ่งไม่นานก็จะหายจากอาการดังกล่าว การใช้ยาแก้ปวดที่เหมาะสมก็จะทำให้ผู้ป่วยผ่านเวลาที่ไม่พึ่งประสงค์ไปได้อย่างไม่ทุกข์ทรมาน โดยในรายที่ผ่าตัดขากรรไกรล่าง หลังผ่าตัดมักจะมีเพียงอาการชาของริมฝีปากล่างที่จะเกิดขึ้นเสมอๆ ด้วยเหตุว่าแนวผ่าตัดดังกล่าวเป็นแนวเดียวกับเส้นประสาทรับความรู้สึกทอดผ่าน อย่างไรก็ตามอาการชาของริมฝีปากล่างจะค่อยๆ ดีขึ้นเอง

ถาม: ผ่าตัดกรรไกรแล้ว กระดูกที่ผ่าจะแข็งแรงเหมือนเดิมหรือไม่

ตอบ: กระดูกตรงตำแหน่งที่ตัดจะซ่อมแซมตัวเองจนหายเป็นปกติ มีความแข็งแรงเหมือนเดิมโดยใช้เวลาเพียงไม่กี่เดือน และเมื่อเวลาผ่านไป 1 ปีรอยตัดที่ตำแหน่งนั้นจะเลือนหายไปจนหาไม่พบ

ถาม: ใช้เวลาในการรักษาตัว…พักฟื้นกี่วัน

ตอบ: ระยะเวลาในการพักหลังผ่าตัด แต่ละรายจะไม่เท่ากันขึ้นกับชนิดของการรักษา และความสามารถในการฟื้นตัวของผู้ป่วย โดยทั่วไปจะพักฟื้นที่โรงพยาบาลประมาณ 3-5 วัน และกลับไปพักฟื้นที่บ้านต่ออีก 7-10 วัน ผู้ป่วยก็พร้อมที่กลับไปทำงานหรือเรียนต่อได้

ถาม: อาการบวมจะเป็นอยู่กี่วัน

ตอบ: โดยทั่วไปเมื่อผ่านไป 2 สัปดาห์ อาการบวมจะเหลือเพียงเล็กน้อย ไม่เป็นที่สังเกตของคนทั่วไปมากนัก แต่ยังต้องการเวลาอีกระยะหนึ่ง เพื่อให้อาการบวมที่เหลือหายไป รวมทั้งใช้เวลาอีกนิดหน่อยเพื่อให้เนื้อเยื่อส่วนเกินกระชับตัว

ทพ. เผด็จ ตั้งงามสกุล
ศัลยแพทย์ช่องปาก และแม็กซิลโลเฟเชียล
ศูนย์ทันตกรรม โรงพยาบาลพญาไท นวมินทร์

คางยื่นยาว คางสั้น คางเบี้ยวผิดรูป แก้ไขได้ด้วยการผ่าตัดขากรรไกร