คนที่มี ภาวะอ้วนลงพุง ไขมันในช่องท้องจะมีโอกาสที่การเผาผลาญน้ำตาลที่ผิดปกติต่างจากไขมันที่กระจายอยู่บริเวณอื่นของร่างกาย ส่งผลให้เกิดระดับน้ำตาลในเลือดสูงกว่าปกติ เกิดภาวะดื้อต่ออินซูลิน ตับอ่อนจึงต้องสร้างอินซูลินในปริมาณที่มากขึ้นเพื่อรักษาระดับน้ำตาลในเลือดให้สมดุล

เมื่อเวลาผ่านไปนานๆ ตับอ่อนเสียหายจนไม่สามารถสร้างอินซูลินได้อย่างเพียงพอจึงเกิดภาวะเบาหวานขึ้น ขณะเดียวกันก็เป็นปัจจัยเสี่ยงที่จะทำให้เกิดระดับไขมันในเลือดสูง และระดับความดันโลหิตสูงมากขึ้นเช่นกัน โดยพบว่า ผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงตั้งแต่ 3 ข้อขึ้นไป จะมีอัตราการเกิดโรคหัวใจเพิ่มมากขึ้นเป็น 2 เท่า และผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยง 4 ข้อขึ้นไป จะมีอัตราการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดสมองเพิ่มมากขึ้นเป็น 3 เท่า และมีโอกาสเสี่ยงในเกิดโรคเบาหวานเพิ่มขึ้นถึง 24 เท่า โดยพิจารณาจากเกณฑ์ดังต่อไปนี้

เกณฑ์การวินิจฉัยการเสี่ยงโรคในกลุ่มคนอ้วนลงพุง Metabolic syndrome

มีเส้นรอบเอวมากกว่าหรือเท่ากับ 90 ซม. ในเพศชาย และมากกว่าหรือเท่ากับ 80 ซม.ในเพศหญิง
ความดันโลหิตสูงกว่า 130/85 มม.ปรอท หรือเป็นผู้ป่วยที่ได้รับยาลดความดันโลหิตอยู่
ระดับน้ำตาลมากกว่าหรือเท่ากับ 100 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร หรือผู้ที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นเบาหวานประเภทที่ 2
ระดับไขมันไตรกลีเซอไรด์มากกว่าหรือเท่ากับ 150 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร หรือผู้ที่เป็นไขมันสูงและได้รับยาลดไขมัน
ระดับไขมันเอชดีแอล น้อยกว่าหรือเท่ากับ 50 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร ในเพศหญิง และน้อยกว่าหรือเท่ากับ 40 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร ในเพศชาย หรือผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาด้วยยาลดไขมัน

สาเหตุหลักของภาวะอ้วนลงพุง ได้แก่

สาเหตุที่แท้จริงยังไม่มีใครทราบ เชื่อว่าน่าจะเกิดจากภาวะดื้อต่ออินซูลิน บุคคลที่เสี่ยงต่อการเกิดภาวะนี้ได้แก่

ผู้ที่เป็นโรคอ้วน โดยเฉพาะภาวะอ้วนลงพุง ซึ่งจะนำไปสู่ภาวะความดันโลหิตสูง น้ำตาลในเลือดสูง ไขมันไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูง ไขมันดีในเลือดต่ำ และเกิดความเสี่ยงต่อโรคหัวใจและหลอดเลือดเพิ่มมากขึ้น
ภาวะดื้อต่ออินซูลิน อาจเกิดจากความอ้วน อายุที่เพิ่มขึ้น การใช้ยาบางชนิด โดยพบว่าผู้ที่อ้วนลงพุงจะมีภาวะดื้อต่ออินซูลินมากกว่าผู้ที่ไม่ได้อ้วนลงพุง
พันธุกรรม แต่ละเชื้อชาติจะมีภาวะดื้อต่ออินซูลินต่างกัน

ผลเสียต่อสุขภาพจากภาวะอ้วนลงพุง

ผลเสียต่อสุขภาพของคนอวนลุงพุง มักเกิดภาวะเบาหวานร่วมกับไขมันในเลือดสูง ส่งผลให้หลอดเลือดที่ไปเลี้ยงหัวใจหรือสมองอุดตัน เสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจและหลอดเลือดสมอง เกิดภาวะอัมพฤกษ์อัมพาตได้

การดูแลรักษาภาวะอ้วนลงพุง

หลักการในการรักษาภาวะอ้วนลงพุง คือ การรักษาเพื่อลดปัจจัยเสี่ยงในการเกิดโรคหลอดเลือด อันได้แก่ ควบคุมปัจจัยที่เป็นองค์ประกอบของกลุ่มอาการนี้ คือ โรคเบาหวาน ไขมันในเลือดสูง ความดันโลหิตสูง และการลดเส้นรอบเอว ซึ่งนอกจากการรับประทานยาอย่างต่อเนื่องแล้ว ควรปรับพฤติกรรมในการรับประทาน ด้วยการเลือกชนิดและควบคุมปริมาณอาหาร รวมถึงหมั่นออกกำลังกายควบคู่กันไปด้วย หากพยายามด้วยตนเองแล้ว แต่ไม่สามารถควบคุมหรือลดน้ำหนักได้ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาแนวทางการรักษาและวิธีลดน้ำหนักที่เหมาะสมต่อไป

พญ. อยุทธินี สิงหโกวินท์

แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคต่อมไร้ท่อและเมตะบอลิสม

ศูนย์เบาหวานและต่อมไร้ท่อ โรงพยาบาลพญาไท 2

เมตาโบลิกซินโดรม ภัยร้ายกลุ่มคนอ้วนลงพุง