หากคุณตื่นมาตอนเช้าแล้วมีอาการฝืดขัดตึงบริเวณหลังประมาณ 15-30 นาที บางครั้งมีปวดข้อเข่า ข้อเข่าบวมข้างใดข้างหนึ่ง หรือปวดข้อเท้า ข้อเท้าบวม หรือปวดบริเวณแก้มก้นข้างใดข้างหนึ่ง มีปวดข้อสะโพก มีเอ็นอักเสบบริเวณส้นเท้าและฝ่าเท้าแบบเป็นๆ หายๆ ถ้าท่านใดมีอาการเหล่านี้ เราแนะนำว่าควรไปพบแพทย์ เพราะมีความเป็นไปได้สูงที่ท่านอาจเป็นโรคในกลุ่มโรคที่เรียกว่า “โรคข้อและข้อสันหลังอักเสบ (Spondyloarthritis)” ซึ่งผู้ป่วยโรคกลุ่มนี้หากมีอาการปวดหลังเป็นพิเศษ มักจะเป็นโรคข้อสันหลังอักเสบติดยึด (Ankylosing spondylitis-AS) นั่นเอง

ใครบ้างที่เสี่ยงเป็นโรคข้อสันหลังอักเสบยึดติด

ผู้ป่วยโรคข้อสันหลังอักเสบติดยึด พบในผู้ชายมากกว่าผู้หญิง และพบบ่อยในช่วงอายุประมาณ 20-40 ปี ผู้ป่วยบางรายที่มีอาการมาหลายปี แล้วรักษาโดยซื้อยาทานเองหรือได้รับการรักษาที่ไม่ถูกต้องอาจทำให้เกิดความพิการได้ เช่น หลังแข็งและหลังค่อม หรือมีภาวะแทรกซ้อนจากโรค เช่น มีตาอักเสบเป็นๆ หายๆ

จากการศึกษาในต่างประเทศพบว่า มีผู้ที่เป็นโรคนี้ประมาณร้อยละ 1 ของประชากร นั่นหมายความว่า คนหนุ่มสาว 100 คน มีโอกาสเป็นโรคนี้ 1 คน และพบว่าผู้ป่วยโรคข้อสันหลังอักเสบติดยึดร้อยละ 90 จะมีพันธุกรรม HLA-B27 ซึ่งเป็นพันธุกรรมที่เกี่ยวข้องกับการเกิดโรคข้อสันหลังอักเสบติดยึด แต่ไม่ได้หมายความว่า ผู้ที่มีพันธุกรรม HLA-B27 ทุกคนจะป่วยเป็นโรคนี้ เพราะจะต้องมีปัจจัยอื่นร่วมด้วย แต่ปัจจุบันยังไม่ทราบแน่ชัดว่าเป็นปัจจัยอะไร ดังนั้น การตรวจพันธุกรรมว่ามีพันธุกรรม HLA-B27 หรือไม่จึงไม่ได้ยืนยันการวินิจฉัยโรคข้อสันหลังอักเสบติดยึด แต่ช่วยบอกได้ว่า ผู้ป่วยโรคข้อสันหลังอักเสบติดยึดที่มีพันธุกรรม HLA-B27 จะมีการอักเสบของเยื่อหุ้มกระดูกสันหลัง ทำให้มีโอกาสเกิดการติดยึดของกระดูกสันหลังจนกลายเป็นความพิการได้ และบุตรของผู้ป่วยซึ่งมีพันธุกรรมแบบเดียวกันก็มีโอกาสเป็นโรคข้ออักเสบติดยึดมากกว่าผู้อื่นที่ไม่มีพันธุกรรม HLA-B27

การรักษาโรคข้อสันหลังอักเสบติดยึด

เนื่องจากโรคข้อสันหลังอักเสบติดยึด เกิดจากระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายที่ไปทำให้เกิดการอักเสบเรื้อรังของเยื่อหุ้มกระดูกสันหลัง เยื่อหุ้มข้อ และเส้นเอ็นต่างๆ เป็นระยะ ในขณะเดียวกันร่างกายก็มีการพยายามซ่อมแซมส่วนที่ถูกทำลายจากการอักเสบ โดยการสร้างพังผืดและมีการเอาแคลเซียมมาเกาะบริเวณเยื่อหุ้มกระดูกสันหลังและตามข้อบางข้อ ทำให้เกิดการยึดติดและหลังแข็งขึ้น ซึ่งกระบวนการที่กล่าวมานี้เกิดขึ้นภายในเวลาหลายปี

การรักษาโรคข้อสันหลังอักเสบติดยึดจึงต้องให้การรักษาหลายด้านไปพร้อมๆ กัน เริ่มตั้งแต่การรักษาด้วยยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ เพื่อลดอาการปวด ลดการอักเสบ ซึ่งจะใช้เมื่อมีอาการปวดหรือใช้ต่อเนื่องก็ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรค ควบคู่ไปกับการใช้ยาปรับภูมิคุ้มกันหรือยากดภูมิคุ้มกันเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดการอักเสบซ้ำๆ ของเยื่อหุ้มกระดูกสันหลัง ข้อ หรือเส้นเอ็นต่างๆ รวมถึงป้องกันภาวะแทรกซ้อนต่างๆ เช่น ป้องกันการอักเสบที่ตาด้วยยาปรับภูมิคุ้มกันหรือยากดภูมิคุ้มกันนี้มีทั้งยารับประทาน เช่น ยา sulphasalazine ยา methotrexate เป็นต้น หรือยาชีวภาพชนิดฉีด (Biologic Agents) เช่น ยา Anti-TNF, ยา Anti-IL17 หรือยารับประทาน small molecule เช่น ยายับยั้ง JAK inhibitor เป็นต้น

ยาเหล่านี้ ถ้าเลือกใช้ให้เหมาะสมกับลักษณะและความรุนแรงของโรคข้อสันหลังอักเสบติดยึด ก็จะทำให้การรักษาได้ผลดี และสามารถป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่จะเกิดขึ้นได้ ในขณะเดียวกันการรักษาด้วยยาก็ต้องทำควบคู่ไปกับการทำกายภาพบำบัด เพื่อลดอาการปวดจากการอักเสบ และป้องกันความพิการ เช่น การใช้การประคบร้อน การบริหารหลัง การว่ายน้ำเพื่อเพิ่มความยืดหยุ่นของหลัง ป้องกันการติดยึด การออกกำลังกายที่ถูกต้องอย่างสม่ำเสมอ เพื่อชะลอการดำเนินโรค ทำให้ภูมิคุ้มกันของร่างกายดีขึ้น

ถึงแม้โรคข้อสันหลังอักเสบติดยึดจะมีลักษณะโรคที่มีการอักเสบเกิดขึ้นเป็นระยะ ไม่ได้เกิดต่อเนื่อง แต่มีการดำเนินโรคต่อเนื่องที่นำไปสู่ความพิการได้ ดังนั้น การรับประทานยา การปฏิบัติตัวให้ถูกต้อง การบริหารร่างกายและการออกกำลังกาย เป็นสิ่งที่ผู้ป่วยควรทำต่อเนื่องอย่างเคร่งครัด รวมถึงการไปพบแพทย์เพื่อติดตามโรคและปรับเปลี่ยนการรักษาให้เหมาะสมตามแพทย์นัด เพื่อให้การรักษามีประสิทธิภาพ สามารถป้องกันไม่ให้เกิดความพิการ ทำให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีต่อไป

ข้อปฏิบัติทั่วไปสำหรับผู้ป่วยโรคข้อสันหลังอักเสบติดยึด

ทานยาตามแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด
รักษาความสะอาด หลีกเลี่ยงการติดเชื้อแทรกซ้อน
มีการบริหารร่างกายและออกกำลังกายที่เน้นการเคลื่อนไหวร่างกายอย่างสม่ำเสมอ
มีการนอนหลับพักผ่อนที่เพียงพอ
หลีกเลี่ยงความเครียดทางร่างกายและจิตใจ
ติดตามการรักษาตามแพทย์นัด

ผศ. นพ. กิตติ โตเต็มโชคชัยการ

อายุรแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคข้อและรูมาติสซั่ม

ศูนย์กล้ามเนื้อ กระดูกและข้อ โรงพยาบาลพญาไท 2

โรคข้อสันหลังอักเสบติดยึด ต้องรีบรักษาก่อนลุกลามจนพิการ