หลายคนอาจคิดว่า การดูแลแบบประคับประคอง (Palliative Care) เหมาะกับผู้ป่วยมะเร็งระยะสุดท้าย และผู้ป่วยที่ใกล้จะเสียชีวิตเท่านั้น ทว่าแท้จริงแล้ว การดูแลแบบประคับประคองสามารถช่วยเหลือผู้ที่มีความเจ็บป่วยได้หลากหลาย และสามารถเริ่มได้ตั้งแต่ระยะแรกๆ ของการเจ็บป่วยที่ร้ายแรง

การดูแลแบบประคับประคองคืออะไร?

เมื่อกล่าวถึงผู้ป่วยที่ได้รับการดูแลแบบประคับประคอง คนทั่วไปอาจคิดถึงภาพของผู้ป่วยที่หมดหวัง รอความตาย ใกล้เสียชีวิต ไม่สามารถรับการดูแลหรือการรักษาใดๆ ได้อีก แต่แท้จริงแล้ว เราสามารถช่วยเหลือและบรรเทาอาการต่างๆ ที่เกิดขึ้นได้ แม้ไม่อาจกำจัดตัวโรคให้สิ้นไปได้ด้วยการดูแลแบบประคับประคองก็ตาม

การดูแลแบบประคับประคอง (Palliative Care) เป็นการดูแลที่มีมุ่งเน้นการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยและครอบครัว ที่ช่วยลดความทุกข์ทรมานทั้งด้านร่างกาย จิตใจ สังคม และจิตวิญญาณ สามารถให้การดูแลควบคู่กับการรักษาหลักที่มุ่งหวังกำจัดตัวโรค โดยจะคำนึงถึงความต้องการและความปรารถนาของผู้ป่วยและครอบครัวร่วมด้วยเสมอ

การดูแลแบบประคับประคองไม่ใช่เพียงการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย หากแต่เป็นการดูแลในหลายระดับความเจ็บป่วย สามารถเริ่มการดูแลแบบประคับประคองได้ตั้งแต่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคหรือภาวะที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต (Life Threatening Illness) โดยเป็นการดูแลผสมผสานร่วมกันกับการดูแลหลักที่มุ่งกำจัดตัวโรค และอาจค่อยๆ เพิ่มบทบาทมากขึ้นในเวลาต่อมา หากโรคที่เป็นมีการลุกลามมากขึ้น หรือในบางครั้งก็มีบทบาทในการช่วยฟื้นฟูสุขภาพหลังจากผู้ป่วยได้รับการรักษาจนตัวโรคสงบลงหรือหายไป

ครอบครัว…มีส่วนร่วมสำคัญในการดูแลแบบประคับประคอง

“หนึ่งคนป่วยกาย ทั้งครอบครัวป่วยใจ” ปฏิเสธไม่ได้เลยว่า หากสมาชิกในครอบครัวคนหนึ่งเจ็บป่วยร้ายแรง ย่อมส่งผลกระทบต่อจิตใจของคนอื่นๆ ในครอบครัวด้วย การดูแลแบบประคับประคองจึงครอบคลุมทั้งผู้ป่วยและครอบครัว รวมถึงผู้ดูแล ทั้งนี้ สมาชิกในครอบครัวอาจมีส่วนร่วม และมีอิทธิพลในการตัดสินใจเลือกแนวทางการดูแลรักษา และวางแผนเพื่อเป้าหมายการรักษาร่วมกัน เนื่องจากเป็นผู้มีความใกล้ชิดสนิทสนมกับผู้ป่วย จึงอาจเข้าใจความรู้สึกความต้องการที่แท้จริงของผู้ป่วยมากกว่าบุคลากรทางการแพทย์

นอกจากนี้ เมื่อผู้ป่วยเสียชีวิตลง สมาชิกในครอบครัวของผู้ป่วยยังจำเป็นต้องได้รับการดูแลจิตใจจากความเศร้าโศกหลังการสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รักอีกด้วย

โรคที่ควรได้รับการดูแลแบบประคับประคอง

หลายคนคิดว่า การดูแลแบบประคับประคองเหมาะกับผู้ป่วยมะเร็งเท่านั้น และอีกจำนวนไม่น้อยที่เห็นว่า เฉพาะผู้ป่วยมะเร็งระยะสุดท้ายที่เหมาะกับการดูแลแบบประคับประคอง แต่ความจริง ทั้งผู้ป่วยมะเร็ง และผู้ป่วยโรคที่เจ็บป่วยเรื้อรังด้วยโรคอื่นๆ ที่อาจคุกคามถึงชีวิต ก็ควรได้รับการดูแลแบบประคับประคอง เช่น ผู้ป่วยไตวายเรื้อรัง ผู้ป่วยสมองเสื่อม ผู้ป่วยโรคหัวใจวายเรื้อรัง ผู้ป่วยโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง เป็นต้น

ปัจจุบัน การดูแลแบบประคับประคองกำลังได้รับความนิยมมากขึ้น โดยผู้ป่วยและครอบครัวจำนวนไม่น้อย เริ่มเข้าใจบทบาทและความสำคัญของการดูแลแบบประคับประคองเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ หากท่านหรือคนใกล้ตัวมีความสนใจ ต้องการการดูแลแบบประคับประคอง หรือต้องการข้อมูลเพิ่มเติม อาจลองสอบถามแพทย์หรือพยาบาลที่ดูแลอยู่ หรือสถานพยาบาลที่มีการดูแลแบบประคับประคอง เพื่อรับคำแนะนำในการดูแลรักษาที่เหมาะสมต่อไป

พญ. นิลวรรณ นิมมานวรวงศ์
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านเวชศาสตร์ครอบครัว
ศูนย์มะเร็ง โรงพยาบาลพญาไท 2

ใครบ้างที่เหมาะกับการดูแลแบบประคับประคอง