โรคหลอดเลือดแดงใหญ่มีความสำคัญมากขึ้นในประเทศไทย ด้วยเป็นปัญหาที่เกิดจากสาเหตุสำคัญสองประการคือ

ประชาชนมีอายุยืนยาวขึ้น และ
คนไทยป่วยเป็นโรคความดันโลหิตสูงมากขึ้นและได้รับการรักษาที่ไม่ถูกต้อง

กลุ่มของโรคหลอดเลือดแดงใหญ่

โรคหลอดเลือดแดงใหญ่ แบ่งเป็นสองกลุ่มใหญ่ ได้แก่ 1.หลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพอง กับ 2.ภาวะฉุกเฉินของหลอดเลือดแดงใหญ่ ซึ่งคนไข้จะมีอาการสำคัญคือ เจ็บหน้าอกและปวดหลังรุนแรงแบบเฉียบพลัน โรคนี้มีอันตรายถึงชีวิตอย่างรวดเร็ว หากไม่ได้รับการวินิจฉัยอย่างรวดเร็วหรือไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที

หลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพองในแต่ละส่วน

หลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพอง แบ่งเป็นในทรวงอกและในช่องท้อง
โดยในทรวงอกแบ่งได้เป็น 3 ส่วน คือ

หลอดเลือดแดงใหญ่ขาขึ้นที่ติดกับหัวใจ
ส่วนขวางที่ให้แขนงไปเลี้ยงสมองและแขนสองข้าง
ส่วนขาลง

ส่วนหลอดเลือดแดงใหญ่ในช่องท้อง แบ่งเป็น 2 ส่วนคือ

ส่วนเหนือหลอดเลือดแดงของไต และ
ส่วนที่ต่ำกว่าหลอดเลือดแดงไต
ซึ่งหลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพองส่วนที่พบมากที่สุด คือส่วนที่ต่ำกว่าหลอดเลือดแดงไต

การวินิจฉัยและการรักษาโรคหลอดเลือดแดงใหญ่

ปัจจุบัน มีความเปลี่ยนแปลงในด้านการวินิจฉัย เพราะมีความรู้ว่า โรคนี้เป็นโรคที่มีความรุนแรงแม้ไม่มีอาการ คนไข้จะเสียชีวิตได้จากการแตกของหลอดเลือดแดงใหญ่ประมาณ 70 เปอร์เซ็นต์ การแตกมักจะเป็นตอนมีอาการ ซึ่งอาการที่พบบ่อย คือ อาการเจ็บหน้าอก ปวดหลัง และอาการที่เกิดจากการกดอวัยวะใกล้เคียง เช่น

เหนื่อยเพราะลิ้นหัวใจแอออร์ติครั่ว
หลอดลมถูกกดทำให้หายใจเสียงดัง
เสียงแหบเพราะเส้นประสาทเลี้ยงสายเสียงถูกกด
กลืนลำบากเพราะหลอดอาหารถูกกด
ไอหรืออาเจียนเป็นเลือด
ปวดหลังในทรวงอกหรือในท้องเพราะกระดูกสันหลังถูกกด
มีไข้ไม่ทราบเหตุจากการติดเชื้อหลอดเลือดแดงใหญ่
มีจ้ำเลือดหรือเลือดออกผิดปกติ เพราะเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดแดงใหญ่ที่โป่งพอง หรือ
ลิ่มเลือดหลุดไปอุดหลอดเลือดสมอง แขน หรือขา หรือลำไส้ เป็นต้น

ส่วนการวินิจฉัยสามารถทำได้อย่างรวดเร็วด้วยการเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ ที่ทำได้ในโรงพยาบาลทั่วไป เครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ที่มีความเร็วสูงทำให้ได้ภาพที่มีความคมซัด การเตรียมโลหิตเพื่อผ่าตัดทำได้รวดเร็ว เพราะระบบการบริจาคและการจ่ายเลือดของสภากาชาดไทย และโรงพยาบาลทำได้ดี

การรักษาหลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพอง

ถ้าหลอดเลือดแดงใหญ่ยังเล็ก โอกาสแตกน้อย ก็ต้องรักษาที่สาเหตุ เช่น ความดันโลหิตสูง และติดตามการโตของหลอดเลือดแดงใหญ่โดยการตรวจภาพเอกซเรย์ทรวงอก หรืออัลตราซาวด์ช่องท้อง และการทำเอกซเรย์คอมพิวเตอร์หลอดเลือดแดงใหญ่

ถ้าหากคนไข้มีอาการ หรือมีการตรวจพบว่าหลอดเลือดแดงใหญ่โตมากแล้ว หรือโตเร็ว ก็ต้องรักษาก่อนแตก

การรักษาในปัจจุบันทำได้โดยการผ่าตัดแบบเปิด การรักษาด้วยขดลวดหุ้มหลอดเลือดเทียม หรือ การรักษาแบบผสมผสานทั้งผ่าตัดและใส่ขดลวด ถ้าหากเป็นหลอดเลือดแดงใหญ่ส่วนต้นส่วนขาขึ้นต้องผ่าตัดแบบเปิด และส่วนขวางในทรวงอกการผ่าตัดแบบเปิดก็เป็นมาตรฐานที่ใช้ได้ถ้าคนไข้แข็งแรง แต่ถ้าคนไข้อายุมาก มีโรคร่วมมาก อาจรักษาแบบผสมผสานแบบผ่าตัดเปิดและใส่ขดลวด

หลอดเลือดแดงใหญ่ส่วนขาลงในทรวงอก มักรักษาด้วยขดลวดหุ้มหลอดเลือดเทียม ในช่องท้องส่วนเหนือไตการผ่าตัดแบบเปิดจะเป็นมาตรฐาน และการรักษาด้วยขดลวดผสมกับการผ่าตัดแบบเปิดในคนไข้ที่มีความเสี่ยงในการผ่าตัดแบบเปิดสูง ส่วนหลอดเลือดแดงใหญ่ส่วนต่ำกว่าไตสามารถรักษาด้วยขดลวดมากกว่า 90 เปอร์เซ็นต์

ภาวะเร่งด่วนในการรักษาหลอดเลือดแดงใหญ่

ภาวะเร่งด่วนของหลอดเลือดแดงใหญ่ที่มีอาการสำคัญ คือ เจ็บหน้าอกและปวดหลังทันที รุนแรง เรียกรวมว่า acute aortic syndrome มีเหตุสำคัญ 3 อย่าง คือ เลือดเซาะในผนัง เลือดออกในผนัง และผนังเป็นแผล

ที่พบมากที่สุด คือ เลือดเซาะในผนัง พบในคนไข้ที่เป็นความดันโลหิตสูง โดยเฉพาะคนไข้ที่กินยาไม่สม่ำเสมอ มีประวัติในครอบครัว หรือคนไข้เป็นโรคทางพันธุกรรมที่ทำให้ผนังหลอดเลือดแดงใหญ่อ่อนแอ เช่น Marfan’s syndrome

อันตรายที่เกิดจากโรคเลือดเซาะในผนัง คือ หลอดเลือดแดงใหญ่แตก หรือการเบียด หรืออุดตันหลอดเลือดแขนง ทำให้เสียชีวิตจากอวัยวะขาดเลือด เช่น กล้ามเนื้อหัวใจตาย อัมพาตร่างกายครึ่งซีก อัมพาตขาสองข้าง ไตวายเฉียบพลัน ไส้ขาดเลือดและตาย ขาขาดเลือดสองข้างทำให้กล้ามเนื้อขาตาย ซึ่งมีผลทำให้มีสารจากกล้ามเนื้อในกระแสโลหิต ภาวะเลือดเป็นกรด โปตัสเซียมสูงทำให้หัวใจหยุดเต้น

โรคเลือดเซาะในผนังแบ่งเป็นสองกลุ่ม กลุ่มแรกเกิดจากการฉีกขาดที่ผนังด้านในของหลอดเลือดแดงใหญ่ขาขึ้นที่ติดกับหัวใจ เป็นโรคที่มีอัตราตายถึง 1 เปอร์เซ็นต์ต่อ 1 ชั่วโมง หรือ 50 เปอร์เซ็นต์ภายใน 48 ชั่วโมง มีทางเดียวที่จะช่วยชีวิตคนไข้ได้ คือการผ่าตัดแบบฉุกเฉินเพื่อเปลี่ยนหลอดเลือดแดงใหญ่ขาขึ้น ในบางรายอาจต้องเปลี่ยนส่วนขวางด้วย พร้อมกับใส่ขดลวดในหลอดเลือดแดงใหญ่ขาลง

สำหรับโรคเซาะเฉพาะในหลอดเลือดแดงใหญ่ขาลง และ/หรือส่วนขวาง การรักษาที่เหมาะที่สุดคือการใช้ขดลวดหุ้มหลอดเลือดเทียม

สำหรับเลือดออกในผนังหลอดเลือดแดงใหญ่มีลักษณะคล้ายกับกลุ่มเลือดเซาะในผนัง และมีความรุนแรงใกล้เคียงกัน การรักษาก็คล้ายคลึงกัน โรคแผลในผนังหลอดเลือด การรักษาขึ้นกับตำแหน่งที่เป็นแผล อันตรายที่เกิดขึ้น ถ้าไม่ได้รักษา จะเกิดจากการแตกและเสียเลือด

ศูนย์หลอดเลือดแดงใหญ่ โรงพยาบาลพญาไท 2

ที่ศูนย์หลอดเลือดแดงใหญ่ โรงพยาบาลพญาไท 2 มีศักยภาพและความพร้อมในการวินิจฉัย สามารถรักษาโรคหลอดเลือดแดงใหญ่ทุกประเภท ทั้งยังมีการพัฒนาการรักษาที่ลดการเกิดภาวะแทรกซ้อนและลดอัตราการเสียชีวิตได้อย่างต่อเนื่อง

นพ. กิตติชัย เหลืองทวีบุญ

แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านหัวใจหลอดเลือดและทรวงอก

ศูนย์หัวใจ โรงพยาบาลพญาไท 2

หลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพอง โรคซับซ้อนที่รักษาได้หลายวิธี