อาการปวดท้องจากอาหารไม่ย่อย ปัญหาที่พบได้กับหลายๆ คน คือมีอาการปวดท้องเรื้อรัง ปวดโดยไม่ทราบสาเหตุ ไปพบแพทย์ตรวจเบื้องต้นก็ไม่พบความผิดปกติ แต่อาการปวดท้องก็ยังคงมีอยู่ หมายความว่าต้องมีความผิดปกติใดเกิดขึ้น และเป็นปัญหาที่ต้องได้รับการตรวจวินิจฉัยอย่างละเอียด เพื่อค้นหาถึงต้นตอของความปวดนั้น เนื่องจากระบบทางเดินอาหารครอบคลุมหลายอวัยวะ จะว่าไปแล้วอาการปวดท้องจากความผิดปกติของอวัยวะในช่องท้อง เช่น กระเพาะอาหาร ลำไส้ ตับอ่อน ท่อน้ำดี ถุงน้ำดี ตับ ซึ่งอาจเป็นโรคโดยทั่วไป หรือเป็นโรคที่มีความร้ายแรงเช่นมะเร็ง จึงทำให้เกิดความผิดปกติที่ไม่ทราบสาเหตุ

ทำความเข้าใจอาการปวดท้องในแต่ละประเภทของโรค

มะเร็งกระเพาะอาหาร ยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด โดยส่วนใหญ่มีปัจจัยเสี่ยงจากเชื้อแบคทีเรียเฮลิโคแบคเตอร์ ไพลอไร (Helicobacter pylori) ที่เป็นสาเหตุทำให้เกิดแผลในกระเพาะอาหาร หรือโรคกระเพาะ อาหารไม่ย่อย เมื่อเป็นเรื้อรังจะทำให้อาการของโรคนี้มากขึ้น ระยะแรกของโรคมะเร็งกระเพาะอาหารอาจไม่แสดงอาการ แต่เมื่อระยะของโรคมีการพัฒนามากขึ้น ก็อาจทำให้มีอาการคล้ายโรคอื่นๆ เช่น โรคแผลในกระเพาะอาหาร โรคไวรัสลงกระเพาะ

ลักษณะอาการ

รู้สึกอาหารไม่ย่อย หรือรู้สึกไม่สบายท้อง
ท้องอืดหลังรับประทานอาหาร
คลื่นไส้ ไม่อยากรับประทานอาหาร
มีอาการแสบร้อนบริเวณหน้าอก

อาการเหล่านี้ต้องได้รับการตรวจอย่างละเอียดด้วยการกลืนแป้งสารทึบแสง และทำการเอกซเรย์ จึงจะสามารถเห็นความผิดปกติ หรืออาจต้องทำการส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนต้น และเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ จึงจะเห็นตำแหน่งของโรค และการกระจายของโรคได้ละเอียดมากกว่าการเอกซเรย์แบบธรรมดา

มะเร็งลำไส้

เกิดขึ้นที่ลำไส้ใหญ่ (Colon) หรือมะเร็งที่ช่องทวารหนัก (Rectum) เป็นมะเร็งที่อันตราย พัฒนาจากเซลล์ที่ผลิตเยื่อเมือกในลำไส้ โดยส่วนใหญ่เริ่มต้นจากติ่งเนื้อ (Polyp) หรือเยื่อเมือกในลำไส้ใหญ่เองกลายเป็นเซลล์มะเร็ง

ลักษณะอาการ

ปวดท้องเรื้อรัง
ท้องอืดเรื้อรัง อาหารไม่ย่อย
ถ่ายอุจจาระเป็นเลือด ถ่ายดำ
น้ำหนักลดผิดปกติ อ่อนเพลีย
คลำพบก้อนในท้อง ท้องผูก หรือท้องผูกสลับท้องเสีย

สามารถตรวจได้ด้วยการตรวจเลือดคัดกรองหาเลือดที่ปนมาในอุจจาระ การส่องกล้องตรวจทางเดินอาหาร การตรวจทางภาพรังสีวินิจฉัย

มะเร็งตับอ่อน

เป็นมะเร็งชนิดร้ายแรง เนื่องจากตรวจพบได้ยาก และอาการในระยะแรกไม่จำเพาะ เพราะเป็นอวัยวะอยู่ลึก และมีอาการไม่เฉพาะเจาะจง จึงมักวินิจฉัยได้ต่อเมื่อมีการลุกลามแล้ว สำหรับสาเหตุของโรค ปัจจุบันยังไม่สามารถระบุได้ชัดเจน แต่คาดว่าการสูบบุหรี่ การรับประทานอาหารที่มีไขมันสัตว์ในปริมาณสูง รวมถึงความผิดปกติทางพันธุกรรมอาจเป็นปัจจัยเสี่ยงของโรคได้ เช่นเดียวกับผู้ป่วยโรคตับอ่อนอักเสบเรื้อรังหรือผู้ป่วยที่มีถุงน้ำในตับอ่อน แพทย์วินิจฉัยได้จาก ประวัติอาการ การตรวจร่างกาย การตรวจภาพตับอ่อนแล้วพบมีก้อนเนื้อ โดยอัลตร้าซาวด์ และเอกซเรย์คอมพิวเตอร์

ลักษณะอาการ

ปวดท้อง ท้องอืด อาหารไม่ย่อย
ท้องเสีย
เบื่ออาหาร ตัวเหลือง หรือ ไม่มีอาการเลยก็ได้

โรคแผลในกระเพาะอาหาร

โรคแผลกระเพาะอาหารจะไม่กลายเป็นมะเร็ง แม้จะเป็นๆ หายๆ อยู่นานกี่ปีก็ตาม นอกจากจะเป็นแผลชนิดที่เกิดจากโรคมะเร็งของกระเพาะอาหารตั้งแต่แรกเริ่มโดยตรง

ลักษณะอาการ

อาหารไม่ย่อย แน่นท้องบริเวณใต้ลิ้นปี่ หรือหน้าท้องช่วงบน เป็นอาการที่พบบ่อยที่สุด มักเป็นเวลาท้องว่าง หรือเวลาหิว อาการจึงเป็นเฉพาะบางช่วงเวลาของวัน
ปวดแน่นท้องมักจะเป็นๆ หายๆ โดยมีช่วงเว้นที่ปลอดอาการค่อนข้างนาน เช่น ปวดอยู่ 1-2 สัปดาห์ แล้วหายไปหลายเดือนจึงกลับมามีอาการปวดท้องอีก
แน่นท้องกลางดึกหลังจากที่หลับไปแล้วแม้จะมีอาการเรื้อรังเป็นปี

หากมีภาวะแทรกซ้อน เช่น ปวดท้องรุนแรง หรือเบื่ออาหาร อาหารไม่ย่อย น้ำหนักลดลงมาก ถ่ายเป็นเลือดสด หรือสีดำเหลว ควรรีบไปพบแพทย์ ในปัจจุบันมีการตรวจวินิจฉัยที่ได้ผลดีหลายวิธี นอกเหนือจากการซักประวัติ และตรวจร่างกายทั่วไปแล้ว การตรวจเอกซเรย์กลืนสารทึบรังสี และการส่องกล้องตรวจในกระเพาะอาหารจะสามารถตรวจพบแผล เก็บตัวอย่างชิ้นเนื้อในกระเพาะอาหารเพื่อนำไปตรวจหาเซลล์มะเร็ง และตรวจหาเชื้อแบคทีเรียที่ก่อให้เกิดโรคแผลในกระเพาะอาหารได้

ตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง

มีที่มาจากการที่ตับอ่อนอักเสบอย่างต่อเนื่อง อาจเกิดต่อเนื่องมาจากการอักเสบที่รักษาไม่หายเนื่องจากสาเหตุยังคงอยู่ เช่น ไม่งดดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอลล์

ลักษณะอาการ

มีอาการปวดท้องเรื้อรังแบบเป็นๆ หายๆ
ปวดตลอดเวลา หรือปวดเป็นบางครั้ง
ถ่ายเป็นสีเทา หรือซีดๆ อาจมีไขมันออกและมีอาการน้ำหนักลง เป็นต้น
ผอมลงต่อเนื่องทั้งๆ ที่อาจกินได้ปกติ เนื่องจากอาหารดูดซึมไม่ได้เพราะขาดน้ำย่อย เป็นโรคขาดอาหาร อ่อนเพลีย

วิธีการรักษา

ผู้ป่วยตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง ต้องระวังเรื่องการกินยาต่างๆ ยาบางชนิดอาจมีผลข้างเคียงที่เป็นพิษต่อเซลล์ตับอ่อน จำกัดการกินอาหารที่มีไขมัน จำกัดการกินยาเพื่อช่วยการย่อยอาหารเพราะอาหารไม่ย่อย กินหรือฉีดวิตามินต่างๆ โดยเฉพาะชนิดที่ละลายในไขมัน เพราะร่างกายดูซึมไขมันได้ลดลง จึงมักขาดวิตามินที่ละลายในไขมัน ได้แก่ วิตามิน เอ ดี อี และ เค ร่วมด้วย กินยาแก้ปวดเป็นประจำโดยมีตารางกินยาคล้ายคลึงกับผู้ป่วยที่มีอาการปวดเรื้อรัง เช่น ผู้ป่วยโรคมะเร็ง และบางคนจำเป็นต้องได้ยาคลายเครียด

ถุงน้ำดีอักเสบเรื้อรัง

เมื่อถุงนํ้าดีถูกอุดตันด้วยนิ่ว หรือมีการติดเชื้อเกิดขึ้นที่ผนังของถุงนํ้าดีจะมีการอักเสบ การเปลี่ยนแปลงของพยาธิสภาพขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรค เมื่อมีภาวะถุงน้ำดีอักเสบเรื้อรังผนังของถุงน้ำดีจะมีการหนาตัวและแข็งจากการที่บวมอยู่เป็นเวลานาน

ลักษณะอาการ

มีอาการปวดท้องเรื้อรังและเป็นๆ หาย ๆ
แยกจากภาวะปวดท้องจากสาเหตุอื่นๆ ได้ยาก

การแก้ไขที่ดีที่สุดคือการผ่าตัดถุงน้ำดี ซึ่งมักให้การผ่าตัดหลังควบคุมการติดเชื้อแล้วโดยการให้ยาปฏิชีวนะ และการรักษาประคับประคองตามอาการ เช่น ยาแก้ปวด ยาบรรเทาอาการคลื่นไส้อาเจียน และการให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำเมื่อกินได้น้อย เป็นต้น ทั้งนี้ขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์

จากที่กล่าวมาข้างต้นเป็นโรคเพียงบางส่วนที่อาจแฝงตัวอยู่จากอาการปวดท้องโดยไม่ทราบสาเหตุ ดังนั้น สิ่งที่ทุกคนต้องใส่ใจสุขภาพ คืออย่านิ่งนอนใจในความผิดปกติ ควรมาพบแพทย์เฉพาะทางเพื่อรับการแก้ไขที่ถูกต้อง และถูกโรค

ปวดท้องแบบไหน บอกความเสี่ยงบ้าง