เมื่อเห็นเลือดในอุจจาระ โดยทั่วไปเรามักจะคิดไปโดยอัตโนมัติ ว่าเป็นริดสีดวงทวาร และมักจะคิดว่าคงไม่เป็นไรรักษาตัวเองก็ได้ เพราะไม่ได้เจ็บปวดอะไร จริงอยู่ริดสีดวงทวารเป็นสาเหตุของการถ่ายเป็นเลือดที่พบบ่อย และริดสีดวงก็มักไม่เป็นปัญหารุนแรงในคนส่วนใหญ่ แต่การถ่ายเป็นเลือด…สัญญาณอันตรายที่อาจซ่อนเร้นอยู่ มากกว่าแค่ริดสีดวง

เรามักจะมองข้ามความสำคัญที่จะตรวจให้ทราบสาเหตุที่แน่ชัดของการถ่ายเป็นเลือดไปเปรียบเสมือนเวลาเห็นควันไฟพุ่งออกมาจากครัวก็คิดไปโดยอัตโนมัติว่าเป็นไฟจากการหุงหาอาหาร โดยไม่ได้คิดว่าอาจมีอัคคีภัยเกิดขึ้นแล้ว เพียงเข้าสำรวจตรวจตรา ดูสักนิดให้แน่ใจว่าไม่มีเหตุร้ายที่คาดไม่ถึง ซึ่งถ้าตรวจพบตั้งแต่เนิ่นๆ ก็จะแก้ไขได้ทันท่วงทีไม่ลุกลามไปจนแก้ไขไม่ได้

ในทำนองเดียวกันถ้ามีอาการถ่ายเป็นเลือด ท่านก็ไม่ควรชะล่าใจคิดเอาเองว่าไม่มีปัญหา เพราะมันอาจเป็นสัญญาณเตือนภัยว่ามีเหตุร้ายที่ซ่อนเร้นอยู่ ซึ่งถ้าตรวจพบได้ตั้งแต่เนิ่นๆ ก็อาจรักษาให้หายขาดได้หรือผ่อนหนักให้เป็นเบาได้

ถ่ายเป็นเลือด …ทำไมจึงต้องตรวจ และจะต้องทำอย่างไรบ้าง

ตบมือให้ดังต้องใช้ทั้งสองมือฉันใดก็ฉันนั้น การวินิจฉัยและรักษาความเจ็บป่วยก็เช่นเดียวกัน ผู้ป่วยและแพทย์ต้องร่วมมือกันเพื่อสืบค้นต้นเหตุของอาการที่ผิดปกตินั้นๆ ท่านอาจสงสัยว่า อาการเพียงนิดเดียวทำไมจึงต้องทำอะไรให้วุ่นวายด้วย

1. เพื่อให้ทราบตัวต้นเหตุที่แท้จริงของการถ่ายเป็นเลือด เช่น

ถ้าเลือดออกจากริดสีดวงทวาร แพทย์ก็ต้องตรวจในทวารและเห็นว่ามีริดสีดวงทวาร ซึ่งมีจุดเลือดออกหรือมีร่องรอยว่าเคยมีเลือดออกจากจุดนั้นอยู่จริง โดยการที่แพทย์ตรวจทวารด้วยนิ้ว และใช้กล้องตรวจทวารส่องเข้าไปตรวจดูโดยตรง

หากตรวจพบริดสีดวงทวารจริง แต่ไม่เห็นหลักฐานว่าเพิ่งมีเลือดออกจากริดสีดวงที่เห็นนั้น แสดงว่าริดสีดวงนั้นอาจไม่ใช่สาเหตุของเลือดออก แต่การที่แพทย์ตรวจทวารด้วยนิ้ว และใช้กล้องตรวจทวารส่องเข้าไปตรวจดูโดยตรงยังเป็นการตรวจร่างกายเบื้องต้น เพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีสาเหตุอื่นๆ ที่อาจเป็นอันตรายมากกว่าริดสีดวง เช่น เนื้องอกหรือมะเร็งของลำไส้ตรงส่วนปลายและทวารหนักมีเนื้องอกจำนวนไม่น้อยที่แพทย์วินิจฉัย และช่วยผู้ป่วยได้ด้วยการตรวจง่ายๆ เพียงเท่านี้

กรณีที่ไม่พบสาเหตุใดๆ จากการตรวจเบื้องต้นแสดงว่าสาเหตุอาจอยู่ลึกไปกว่าระยะที่นิ้วของแพทย์และกล้องตรวจทวารจะตรวจพบได้ ซึ่งจำเป็นต้องใช้เครื่องมือหรือวิธีอื่นๆ ในการตรวจวินิจฉัยต่อไป

2. เพื่อให้สามารถวางแผนการรักษาสาเหตุเลือดที่ออกได้ถูกต้อง และทันท่วงที เช่น

ถ้าเลือดออกจากริดสีดวงทวาร ก็รักษาริดสีดวงทวารตามระยะโรค ที่เหมาะสม
ถ้าเลือดออกจากเนื้องอก ก็ต้องตัดชิ้นเนื้อออกมาทำการวิเคราะห์ว่าเป็นเนื้องอกชนิดใด จะตรวจเพิ่มเติม หรือวางแผนการรักษาต่อไปให้เหมาะสมอย่างไร โดยไม่ปล่อยทิ้งเอาไว้ให้สายเกินไป

3. เพื่อหยุดเลือดที่กำลังออก กรณีที่เลือดออกมาก และยังไม่หยุด เช่น…

เลือดออกจากริดสีดวงมาก และยังไม่หยุดอาจใช้วิธีการฉีดยา การรัดหัวริดสีดวงหรือการผ่าตัดตามความเหมาะสม
หากเลือดออกจากสาเหตุอื่นในลำไส้ใหญ่ และยังออกมากไม่หยุด อาจต้องรับตัวไว้รักษาในโรงพยาบาลส่องกล้องหาสาเหตุโดยเร็ว และเลือกใช้วิธีที่เหมาะสมในการหยุดเลือด ซึ่งบางครั้งต้องใช้เครื่องมือและแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ

ควรทำอย่างไร…เมื่อมีอาการ ถ่ายเป็นเลือด

ควรให้ข้อมูลกับแพทย์ผู้ดูแลอย่างละเอียด ควรให้แพทย์ตรวจทวารอย่าเขินอาย เพราะการตรวจร่างกายและซักประวัติมีความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง
อย่าชะล่าใจ หากมีเลือดออกทางทวาร หรือการขับถ่ายไม่ปกติแล้วควรมาพบแพทย์โดยเร็ว
จะเป็นผลดีอย่างยิ่งแก่ท่านเองถ้าท่านมาพบแพทย์ในวันเดียวกับที่เลือดออก

แพทย์และพยาบาลที่ดูแลจะทำอย่างไร

ซักประวัติ ตรวจร่างกายของท่านโดยละเอียด
ตรวจทวารหนักและช่องทวารหนักโดยละเอียด พิสูจน์ให้ได้ว่ามีเลือดออกจากที่ใด ใช่ริดสีดวงหรือไม่
ตรวจภาวะเลือดออก ที่มีอยู่ในอุจจาระ
เจาะเลือดของท่านเพื่อทำการตรวจพิเศษต่างๆ ตามความจำเป็น
หากไม่พบว่ามีต้นเหตุของเลือดออก แพทย์จะแนะนำถึงทางเลือกในการตรวจลำไส้ด้วยกล้องหรือรังสีวินิจฉัยที่เหมาะสม

ผศ. นพ. ธัญเดช นิมมานวุฒิพงษ์

ศูนย์ศัลยกรรมเทคโนโลยีชั้นสูง ( ASIT )

โรงพยาบาลพญาไท 3