ครอบฟัน (Dental Crown) เป็นกระบวนการบูรณะฟันที่เสียหายโดยการกรอแต่งฟัน และครอบวัสดุสังเคราะห์ที่มีลักษณะคล้าย ‘หมวก’ ลงบนฟันธรรมชาติ เพื่อเสริมความแข็งแรง และปรับรูปร่างให้ดูสวยงาม โดยทั่วไปการครอบฟันเหมาะสำหรับกรณี ต่อไปนี้

ฟันแตก หัก หรือ สึกกร่อน จนไม่สามารถซ่อมแซมด้วยการอุดฟัน
ฟันผุรุนแรง จนสูญเสียเนื้อฟันไปมาก
ฟันที่ผ่านการรักษารากฟันที่เหลือเนื้อฟันน้อย และต้องการเสริมความแข็งแรง
ใช้เป็นฐานรองรับสะพานฟัน (Bridge) เพื่อกระจายแรงบดเคี้ยวให้กับสะพานฟัน ป้องกันความเสียหายต่อฟันธรรมชาติที่เป็นหลักยึด
ปรับรูปร่าง สี หรือการเรียงตัวของฟัน เพื่อความสวยงาม

ครอบฟันอยู่ได้นานแค่ไหน? และปัจจัยที่ส่งผลต่ออายุการใช้งาน

อายุการใช้งานของครอบฟันขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย ดังนี้

วัสดุครอบฟัน มีผลโดยตรง โดยโลหะผสมมีความทนทานสูง และอยู่ได้นานกว่า 15 ปี ในขณะที่พอร์ซเลนหลอมโลหะ และเซรามิก มีอายุการใช้งานเฉลี่ย 10-15 ปี ส่วนเซอร์โคเนียอยู่ได้นาน 10-20 ปี ทั้งนี้ ยังขึ้นอยู่กับการดูแลและองค์ประกอบอื่นๆ เช่นวิธีการขึ้นรูปครอบฟัน
การดูแลสุขภาพช่องปาก เป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยยืดอายุครอบฟัน การแปรงฟันที่ถูกวิธี การใช้ไหมขัดฟัน และการหลีกเลี่ยงอาหารที่อาจทำให้เกิดคราบ หรือทำลายผิวครอบฟัน เช่น ชา กาแฟ และอาหารที่มีน้ำตาลสูง ช่วยลดโอกาสที่ครอบฟันจะเสื่อมสภาพก่อนเวลาอันควร
การบดเคี้ยว และการใช้งานฟัน มีผลโดยตรงต่อความคงทนของครอบฟัน คนที่มีแรงกัดรุนแรง หรือมีพฤติกรรมนอนกัดฟัน อาจทำให้ครอบฟันสึกหรอ หรือแตกหักเร็วขึ้น นอกจากนี้ การใช้ฟันผิดวัตถุประสงค์ เช่น การกัดเล็บ การกัดน้ำแข็ง หรือใช้ฟันเปิดฝาขวด อาจทำให้ครอบฟันเกิดความเสียหายได้
สุขภาพของฟันธรรมชาติ และเหงือก หากฟันที่ถูกครอบผุ มีเหงือกร่น หรือเป็นโรคเหงือก อาจทำให้ครอบฟันหลวม หรือเกิดปัญหาการยึดติดได้
ฝีมือของทันตแพทย์ และคุณภาพของการติดตั้งครอบฟัน การเตรียมฟัน และติดตั้งครอบฟันที่ดีจะช่วยลดปัญหาครอบฟันหลวม หรือมีช่องว่างที่อาจทำให้ฟันผุใต้ครอบฟัน รวมถึงการใช้วัสดุยึดติดคุณภาพดี จะช่วยให้ครอบฟันแนบสนิทกับฟันธรรมชาติ และใช้งานได้ยาวนานขึ้น

เมื่อไหร่ควรเปลี่ยนครอบฟัน? เช็กสัญญาณที่บอกว่าครอบฟันเริ่มเสื่อม

แม้ว่าครอบฟันจะมีอายุการใช้งาน เฉลี่ย 5-15 ปี หรือมากกว่านั้น แต่เราควรสังเกตสัญญาณเตือนที่บ่งบอกว่าควรให้ทันตแพทย์ตรวจ หรือต้องเปลี่ยนครอบฟันก่อนเวลา ดังนี้

ครอบฟันเสื่อมสภาพ

ครอบฟันแตก บิ่น หรือหลุด หากเป็นรอยบิ่นเล็กๆ อาจซ่อมแซมได้ แต่หากรอยแตกใหญ่ หรือครอบฟันหลุดออกอาจต้องเปลี่ยนใหม่
ครอบฟันหลวม หรือไม่กระชับ ครอบฟันขยับได้ ไม่แนบสนิทกับฟัน หรือมีช่องว่างระหว่างครอบฟันกับเหงือก ซึ่งอาจเกิดจากกาวยึดเสื่อมสภาพ หรือโครงสร้างฟันที่รองรับเปลี่ยนไป ทำให้เสี่ยงต่อการติดเชื้อแบคทีเรีย เพิ่มโอกาสฟันผุ และเป็นโรคเหงือกอักเสบ
ครอบฟันหมดอายุการใช้งาน แม้ว่าครอบฟันจะยังดูปกติ แต่หากใช้งานมานานเกิน 10-15 ปี ควรพบทันตแพทย์เพื่อตรวจสภาพว่าครอบฟันยังสามารถใช้งานต่อไปได้ หรือควรเปลี่ยนใหม่

เกิดปัญหาสุขภาพฟัน และช่องปาก

มีอาการเสียวฟัน หรือปวดฟันใต้ครอบฟัน อาจเกิดจากฟันผุใต้ครอบฟัน หรือเหงือกอักเสบ
ขอบเหงือกบริเวณครอบฟันอักเสบ หรือร่น มีอาการบวม แดง หรือมีเลือดออก อาจเป็นสัญญาณของโรคเหงือก
มีอาการแพ้วัสดุครอบฟัน เช่น โลหะ หรือพอร์ซเลน ทำให้เกิดการระคายเคืองในช่องปาก แม้พบได้น้อยแต่ควรรีบปรึกษาทันตแพทย์

มีการเปลี่ยนสี หรือมีคราบ

ครอบฟันมีคราบ สีเปลี่ยน หรือมีรอยดำบริเวณเหงือก โดยเฉพาะครอบฟันที่ใช้วัสดุโลหะผสม อาจทำให้เกิดรอยดำบริเวณเหงือกจากการทำปฏิกิริยากับน้ำลาย หรือครอบฟันที่ทำจากพอร์ซเลน อาจเกิดคราบที่ไม่สามารถขจัดออกได้

ยาสีฟัน และน้ำยาบ้วนปากที่เหมาะกับคนทำครอบฟัน

การเลือกผลิตภัณฑ์ดูแลช่องปากที่เหมาะสม จะช่วยรักษาสภาพครอบฟันให้คงทน ลดเสี่ยงฟันผุ ปัญหาเหงือกและปัญหาสุขภาพช่องปากโดยรวม

ยาสีฟันที่ควรใช้

ใช้ยาสีฟันที่มีเนื้อสัมผัสนุ่ม และไม่มีสารขัดฟันรุนแรง เพื่อลดการสึกกร่อนของขอบครอบฟัน และป้องกันความเสียหายต่อวัสดุครอบฟัน
มีฟลูออไรด์ 1,000-1,500 ppm ช่วยป้องกันฟันผุ โดยเฉพาะบริเวณที่ครอบฟันปิดทับฟันแท้ ที่มีโอกาสเกิดปัญหา
หลีกเลี่ยงยาสีฟันฟอกฟันขาว ที่มีไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์สูง เพราะอาจทำให้พื้นผิวของครอบฟันถูกกัดกร่อนและเสื่อมสภาพเร็วขึ้น

น้ำยาบ้วนปาก

สูตรไม่มีแอลกอฮอล์ ช่วยลดการระคายเคืองเหงือก และป้องกันปากแห้ง
มีส่วนผสมของ Chlorhexidine หรือ Cetylpyridinium Chloride ที่ช่วยลดการสะสมของแบคทีเรีย ลดกลิ่นปาก และป้องกันโรคเหงือก

การดูแลครอบฟัน และพฤติกรรมที่ควรหลีกเลี่ยงหลังครอบฟัน

แปรงฟันด้วยแปรงสีฟันขนนุ่ม เพื่อลดแรงเสียดทานที่อาจทำให้วัสดุครอบฟันสึกกร่อน ร่วมกับการใช้ไหมขัดฟันหรือใช้น้ำยาบ้วนปาก เพื่อทำความสะอาดซอกฟัน ลดการสะสมของแบคทีเรียได้ดีขึ้น และพบทันตแพทย์ทุก 6 เดือน เพื่อตรวจสุขภาพช่องปาก ขูดหินปูน และประเมินสภาพของครอบฟัน
ไม่กัด หรือเคี้ยวของแข็ง เช่น กระดูก น้ำแข็ง ถั่ว การใช้ฟันกัดเล็บ หรือเปิดขวด เพราะอาจทำให้ครอบฟันเสียหายจากแรงกระแทก ไม่เคี้ยวอาหารเหนียว หรือแข็งมากเกินไป เช่น หมากฝรั่ง คาราเมล เนื้อสัตว์เหนียวๆ ซึ่งอาจทำให้ครอบฟันหลุดหรือเสียหาย หากมีภาวะนอนกัดฟันควรใช้อุปกรณ์ป้องกัน (Mouth Guard) เพื่อลดแรงกดที่อาจทำให้ครอบฟันเสื่อมสภาพเร็วขึ้น

ปัญหา และผลกระทบที่พบบ่อยหลังครอบฟัน

เหงือกอักเสบ หรือบวม เกิดจากการสะสมของเศษอาหาร และคราบจุลินทรีย์บริเวณขอบครอบฟัน ซึ่งอาจพัฒนาเป็นโรคปริทันต์ หากปล่อยไว้จะทำให้ฟันโยก หรือสูญเสียฟัน
ฟันผุใต้ครอบฟัน ช่องว่างระหว่างครอบฟัน และฟันแท้ที่ไม่พอดี อาจทำให้เกิดการสะสมของแบคทีเรีย และทำให้ฟันผุ
มีอาการเสียวฟัน หรือปวดฟันใต้ครอบฟัน เกิดจากการติดตั้งครอบฟันไม่พอดี หรือฟันผุใต้ครอบฟัน

การดูแลครอบฟันที่ดี จะช่วยให้ฟันของคุณยังคงแข็งแรง และสวยงาม ป้องกันปัญหาฟันผุ หรือโรคเหงือกที่อาจเกิดขึ้น ดังนั้น ควรให้ความสำคัญกับการดูแลช่องปากหลังการทำครอบฟัน และปฏิบัติตามคำแนะนำจากทันตแพทย์ โรงพยาบาลพญาไท พหลโยธิน พร้อมให้บริการดูแลรักษาฟัน และการทำครอบฟันด้วยเทคโนโลยีที่ทันสมัย ได้มาตรฐานสากล โดยทันตแพทย์เฉพาะทางที่มีประสบการณ์อันยาวนาน ปรึกษาเราวันนี้…เพื่อสุขภาพฟันที่ดีไปอีกยาวนาน

ทพ. ธนพล หนูมาน้อย
ทันตแพทย์เฉพาะทางทันตกรรมประดิษฐ์
ศูนย์ทันตกรรมดิจิตอลและรากเทียม
โรงพยาบาลพญาไท พหลโยธิน

ครอบฟัน อายุการใช้งาน การดูแล และสัญญาณที่ต้องเปลี่ยน