เมื่อได้ยินว่า HBO อย่าเพิ่งมโนไปถึงช่องดูหนังอย่างเดียว เพราะที่จริงแล้วในมุมของสุขภาพ HBO ยังหมายถึงอีกหนึ่งทางเลือกการรักษาที่ช่วยบรรเทาโรคภัยไข้เจ็บจากหนักเป็นเบา มีประสิทธิภาพและให้ผลลัพธ์เป็นที่น่าพอใจ แต่ถึงอย่างไรก็ตามมีหลายคนที่ยังไม่รู้จักเทคโนโลยีการรักษาที่ว่านี้ดีพอ มาอธิบายให้หายข้อสงสัย และได้เข้าใจการทำงานและแนวการทางบำบัดรักษานี้กันสักหน่อย

หลักการรักษาผู้ป่วยด้วย HBO

โดยทั่วไปร่างกายเราสามารถพาออกซิเจนไปกับฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดงได้ในปริมาณจำกัด แต่หากเราเพิ่มปริมาณแรงดันบรรยากาศ จะทำให้เกิดการละลายออกซิเจนเพิ่มมากขึ้น และทำให้การละลายของออกซิเจนเข้าไปในพลาสมาได้มากขึ้น ทำให้ร่างกายเราเก็บออกซิเจนเข้าไปใช้งานในเนื้อเยื่อที่ร่างกายต้องการเยอะขึ้น จึงสามารถซ่อมแซม หรือสร้างใหม่ สามารถสมานแผลได้เร็วยิ่งขึ้น กระตุ้นให้มีการสร้างเส้นเลือดฝอยขึ้นใหม่ เรียกว่าเพียงพอต่อการใช้งานได้เป็นอย่างดี

HBO (Hyperbaric Oxygen Therapy) ทางการแพทย์นั้นหมายถึง ออกซิเจนบำบัดด้วยแรงดันสูงที่มีความปลอดภัย และให้ผลการรักษาเป็นที่น่าพึงพอใจในระยะเวลาที่สั้นลง โดยใช้ทฤษฎีทางสรีรวิทยาเพื่อเพิ่มปริมาณออกซิเจนปริมาณถึง 100% ให้กับเซลล์ในระดับแรงดัน 1.3 บรรยากาศ (ata) ส่งผลให้เซลล์ต่างๆ ในร่างกายมีการตื่นตัว และทำงานอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น หรือที่คุณหมอได้อธิบายหลักการทำงานของเครื่องเพื่อให้เข้าใจได้ง่ายขึ้นว่า “เครื่อง HBO มีหลักการทำงานที่เปรียบเสมือนเรานำผู้ป่วย หรือคนไข้เข้าไปปรับสภาวะให้เหมือนอยู่ใต้น้ำ โดยปรับแรงดันความลึกให้เหมาะสมกับโรค หรืออาการแต่ละราย ซึ่งไม่เท่ากัน ในประเทศไทยจะมีเครื่องที่ใช้อยู่ 2 แบบ ที่โรงพยาบาลเปาโลใช้อยู่นี้เป็นการให้ออกซิเจน 100% ใช้งานด้วยการปรับแรงดันอัดออกซิเจนเข้าไปเสมือนอยู่ใต้น้ำระดับความลึกที่แตกต่างกัน ซึ่งถือว่าเป็นไปตามมาตรฐาน เพราะสามารถรักษาโรคได้ค่อนข้างครบทุกโรค”

อีกทั้ง ยังช่วยชะลอความเสื่อมในร่างกายอีกทางหนึ่ง ด้วยการรักษาวิธีนี้ผู้ป่วยจะได้รับออกซิเจนในปริมาณที่สูงกว่าปกติหลายเท่า ส่งผลดีต่อการรักษาโรคต่าง ๆ โดยการบำบัดนี้มักใช้ร่วมกับการรักษาด้วยวิธีอื่นควบคู่กันไป ซึ่งจะช่วยให้ผลการรักษาดี และเร็วขึ้น

โรคอะไร (บ้าง) ที่บำบัดได้ด้วยออกซิเจนบริสุทธิ์

เร่งการฟื้นฟูระบบสมองและประสาท ในบางภาวะ
โรคจากการอักเสบ รักษาแผลเรื้อรัง (Chronic wound) จากการเป็นเบาหวาน
แผลจากการฉายรังสี ทำให้แผลหายเร็วขึ้น แผลกดทับ แผลติดเชื้อ แผลไฟไหม้ หรือแผลผ่าตัดทั่วไป
ช่วยให้เลือดไหลเวียนไปสู่อวัยวะที่ขาดเลือดได้ดีขึ้น
ช่วยลดอาการบวมของอวัยวะ
การบาดเจ็บที่เกิดจากความดันบรรยากาศเปลี่ยนแปลง เช่น ผู้ป่วยจากการดำน้ำ หรือผู้ป่วยจากการลงอุโมงค์ขุดเจาะ

ด้วยหลักการทำงานที่ง่าย เละปลอดภัย HBO จึงได้ถูกนำมาใช้บำบัดรักษาโรคหลากหลาย โดยเฉพาะ ‘โรคน้ำหนีบ’ และอาการที่เกิดจากโรคน้ำหนีบ คุณหมอได้พูดถึงโรคที่บำบัดด้วย HBO นี้ไว้ว่า “โรคน้ำหนีบ เป็นโรคที่มาจากการดำน้ำ การที่ลงไปในน้ำ แล้วฟองอากาศในร่างกายของเรามีการหดตัวลง ซึ่งการหดตัวตอนลงไปจะไม่ค่อยพบปัญหา แต่ในจังหวะที่ขึ้นมาฟองอากาศเหล่านี้จะพองขึ้น หากไม่มีการปรับระดับขึ้นมาฟองอากาศไนโตรเจนก็จะโตขึ้น จนกลายเป็นฟองอากาศเล็กๆ ไปอุดตามอวัยวะสำคัญ เช่น สมอง ทำให้หมดสติ บางรายมีอาการรุนแรงอาจถึงขั้นหัวใจหยุดเต้นได้ ในบางกรณีอาจเริ่มมีอาการชา อ่อนแรงคล้ายกับโรคหลอดเลือดในสมอง รวมถึงปวดตามข้อ จากการที่มีฟองอากาศไปอุดตามข้อ หรือมีความพิการที่กระดูกสันหลัง ทำให้ไม่สามารถขยับขาได้ ซึ่งเป็นอาการจากโรคน้ำหนีบทั้งหมด ส่วนโรคอื่นๆ ที่สามารถบำบัดด้วย HBO ที่เคยทำก็มีโรคหูดับที่ไม่ทราบสาเหตุ เป็นหูดับที่เกิดจากเส้นประสาทอักเสบ อันนี้ได้ผลลัพธ์ดี เห็นผลชัดเจน

เช่นเดียวกับแผลจากเบาหวาน ซึ่งมาจากการที่หลอดเลือดแดงอุดตัน รวมถึงโรคกระดูกติดเชื้อ หรือ Osteomyelitis และคนไข้ที่ผ่าตัดมาแล้วแผลยังไม่หาย กับอีกกลุ่มหนึ่งที่ต้องรักษาด้วยวิธีการนี้ เพราะยาอย่างเดียวอาจจะไม่เห็นผล คือคนไข้ที่ได้รับการฉายแสงบริเวณใบหน้าเพราะต้องถอนฟัน ซึ่งต้องป้องกันไม่ให้กระดูกติดเชื้อ กลุ่มนี้ก็ต้องทำ HBO เพื่อเตรียมความพร้อมของเนื้อเยื่อทั้งก่อน และหลังจากที่ทำเสร็จเพื่อสมานให้แผลปิด คล้ายกับกรณีมีแผลกดทับ หรือแผลที่มีความรุนแรง ซึ่งต้องมีการรักษาเนื้อเยื่อ รวมไปถึงเคสที่ประสบความสำเร็จทางการรักษาเรื่องของดวงตา จากการมีก้อนเลือดเล็กๆ เข้าไปอุดที่ตัวจอประสาทตา ถ้าทำเร็วโอกาสก็มีโอกาสหายได้”

เตรียมพร้อมก่อนทำ HBO

จะต้องมีการเตรียมตัวให้ดี สำหรับการทำ HBO เพราะเกี่ยวข้องกับความปลอดภัย “อย่างที่รู้ว่าออกซิเจนกับไฟเป็นของที่ไม่ถูกกัน เพราะที่ผ่านมาเคยมีเคสระเบิดเกิดขึ้นในต่างประเทศ ฉะนั้นปกติเราก็จะให้เตรียมตัว โดยงดฉีดน้ำหอม ใส่เจล หรือไม่ใช้เครื่องสำอางที่มีแอลกอฮอลล์ เพราะเป็นสารนำเชื้อเพลิง หากมีการทำแผลอยู่ต้องเลี่ยงการใช้แอลกอฮอลล์มาใช้น้ำเกลือแทนรวมถึงสามารถดูโทรทัศน์ แทนการอ่านหนังสือระหว่างทำ เนื่องจากกระดาษมีน้ำหมึกซึ่งเป็นตัวนำเชื้อเพลิง ซึ่งมีความเสี่ยงสำหรับเครื่องออกซิเจน 100% ก่อนเริ่มต้นบำบัดทุกครั้งจะต้องมีการประเมิน และทำงานร่วมกันของทีมสหสาขาหลายฝ่าย ไม่ว่าจะเป็นแพทย์ พยาบาล นักเทคนิคที่ผ่านการอบรมและมีประสบการณ์สูง ซึ่งแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านเวชศาสตร์ใต้น้ำจะทำหน้าที่ประเมิน เพื่อกำหนดการบำบัดรักษาในแต่ละเคส ไม่ว่าจะเป็นจำนวนครั้งในการบำบัดรักษา ระดับความลึก ระยะเวลา รวมถึงแนะนำแนวทางการรักษาและข้อควรระวัง โดยมีพยาบาลวิชาชีพรับหน้าที่จากแพทย์ และประสานกับนักเทคนิค ที่มีประสบการณ์โดยเฉพาะมาเกือบ 10 ปี ร่วมให้การดูแล”

HBO กับประโยชน์ที่มากกว่า

นอกเหนือจากประโยชน์ด้านการบำบัดที่ว่ามาแล้ว HBO ยังให้ผลข้างเคียงที่ถูกใจใครหลายคน เพราะสามารถช่วยเรื่องผิวพรรณสวยใส สุขภาพดีด้วยออกซิเจนบริสุทธิ์ ลดบวม ลดอักเสบที่ใบหน้า หรือเฉพาะจุด แม้คุณหมอจะบอกว่าเป็นตัวช่วยเพียงชั่วคราวก็เถอะ “ในกลุ่มของคนที่เข้ามาทำ HBO จำนวนหลายๆครั้ง เช่น กลุ่มคนไข้ถอนฟัน หรือคนไข้ที่มีแผลเบาหวาน หากสังเกตจะพบว่าหน้าตาดูสดใส ผิวพรรณดูสุขภาพดีขึ้น รวมไปถึง HBO ยังถูกนำไปใช้ในกลุ่มนักกีฬา เพราะสามารถช่วยลดการอักเสบของกล้ามเนื้อ จากการที่ร่างกายได้รับออกซิเจนมากขึ้น ก็เป็นการเพิ่มสมดุลในร่างกาย ทำให้เซลล์ต่างๆ ในร่างกายทำงานได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ ทำให้อาการอักเสบ หรือบาดเจ็บลดลงได้เช่นเดียวกับในกลุ่มของผู้ที่มีปัญหานอนหลับยาก ก็ช่วยให้ร่างกายสดชื่น คลายความกังวล จนสามารถนอนหลับได้ดีขึ้น พูดอีกอย่างว่าการที่เข้าไปอยู่ในสภาวะอากาศดี ที่มีออกซิเจนบริสุทธิ์ ก็ทำให้ระบบการหายใจแลกเปลี่ยนก๊าซดีขึ้น เซลล์ต่างๆ มีเลือดไหลเวียนไปเลี้ยงได้มากขึ้นก็ทำให้ร่างกายได้ฟื้นฟูนั่นเอง”

สรุป 3 ข้อหลักดีๆ ที่ได้จาก HBO

ลดการสูญเสียอวัยวะ หรือความพิการบางอย่าง: บางโรคแพทย์อาจต้องทำการผ่าตัดส่วนนั้นทิ้ง เช่น นิ้วเท้า หรือนิ้วมือ สามารถช่วยให้แผลเรื้อรังต่างๆ ที่เกิดจากการขาดออกซิเจนหายเร็วขึ้น ลดระยะเวลาการรักษา รวมถึงลดค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวกับการรักษา
กระตุ้นการทำงานของระบบประสาท : เมื่อร่างกายสามารถได้รับออกซิเจนสูงกว่าการให้ออกซิเจนตามปกติหลายเท่า จนสามารถช่วยให้สมองทำงานได้ดีขึ้น รวมถึงการช่วยกระตุ้นการทำงานของระบบประสาทในส่วนต่างๆ ของร่างกาย
สร้างคอลลาเจน และเส้นเลือดใหม่: เนื่องจากออกซิเจนบริสุทธิ์ทำให้เกิดการแบ่งตัวของเซลล์อ่อน และทำให้มีการสร้างคอลลาเจน Collagen รวมถึงการสร้างเส้นเลือดฝอยเพิ่มขึ้นใหม่ในบริเวณที่ขาดเส้นเลือด ดังนั้นผู้ป่วยที่ต้องฉายแสงรังสี จะช่วยให้แผลหายไวขึ้น เช่นเดียวกับแผลเบาหวาน

คำถามที่พบบ่อย

Q: การทำ HBO ต้องใช้ระยะเวลารักษานานเท่าไหร่

A: จำนวนครั้ง ขึ้นอยู่กับกลุ่มโรค และอาการของคนไข้ เช่น โรคที่เกิดจากการดำน้ำก็จะต้องใช้เวลานานในการรักษา และความลึกของความดันอากาศค่อนข้างลึก แต่หากเป็นแผลทั่วไปบางท่านอาจจะแค่ 10-20 ครั้ง แล้วแต่ภาวะอาการ โดยระยะเวลาที่ใช้ต่อครั้งอยู่ที่ 1-2 ชั่วโมง เพื่อให้ผู้ป่วยได้ประโยชน์สูงสุด โดยผู้ป่วยสามารถดูหนัง ฟังเพลง และสื่อสารกับเจ้าหน้าที่ได้ขณะอยู่ในเครื่อง

Q: มีข้อห้ามในการรักษา หรือไม่

A: ต้องมีการตรวจเบื้องต้นว่าสามารถปรับตัวได้ หรือไม่กลัวที่แคบ รวมถึงในรายที่มีปัญหาเกี่ยวกับปอด ดังนั้น จึงต้องมีการตรวจความพร้อมของร่างกาย ก่อนที่จะเข้ารับการรักษาด้วย HBO

Q: หลังเข้ารับการรักษา มีข้อห้ามหรือไม่

A: โดยปกติก็จะห้ามขึ้นเครื่องบิน

Q: มีผลข้างเคียงอะไรบ้าง

A: มีบ้าง เช่น ภาวะออกซิเจนเป็นพิษ หากมีการเพิ่มของระดับออกซิเจนจำนวนมาก ซึ่งการเป็นพิษที่รุนแรงสุด คือทำให้เกิดการชักกระตุกได้ แต่ ณ ปัจจุบันเรามีทีมสหสาขาเฉพาะทางคอยดูแลผู้ป่วยตลอดเวลาการรักษา สามารถปรับแรงดันอากาศให้พอเหมาะ ดังนั้นจึงไม่ส่งผลข้างเคียงที่เป็นปัญหานี้ ส่วนในรายที่มีโรคประจำตัวเกี่ยวกับโรคหัวใจ หรือโรคที่เกี่ยวกับความดัน ก็จะมีการตรวจเช็กร่างกาย ซักประวัติอย่างละเอียดก่อน เพื่อให้พร้อมเข้ารับการรักษา และลดภาวะแทรกซ้อนที่อาจตามมา

Q: เห็นว่า HBO สามารถช่วยเรื่องความสวยความงามด้วย จริงหรือไม่

A: ในช่วงที่ผ่านมาคนจะให้ความสำคัญกับความสวยความงามมากขึ้น ก็เห็นผลจริง จะเป็นการช่วยดูแลแผลเกี่ยวกับผ่าตัดศัลยกรรม เสริมความงาม ลดอาการบวมหลังการผ่าตัด ทำให้อวัยวะส่วนที่ทำศัลยกรรมนั้นกลับสู่สภาพปกติได้เร็วยิ่งขึ้น รวมถึงในกลุ่มที่ต้องการชะลอวัย ก็สามารถดูแลด้วย HBO ได้ ซึ่งการใช้แรงดันจะไม่มากเท่ากับการรักษาโรค

ตัวช่วยรักษาผู้ป่วย ด้วยออกซิเจนความดันสูงบำบัด