แผลกดทับ คือแผลที่เกิดจากการกด ทับ หรือเสียดสีของผิวหนังบริเวณนั้นๆ ทำให้การไหลเวียนของเลือดไปยังเนื้อเยื่อบริเวณนั้นผิดปกติไป คือน้อยเกินไปจนเกิดการสะสมของของเสีย ของเสียคั่ง ทำให้เกิดการบาดเจ็บของเซลล์ แผลกดทับสามารถเป็นได้ตั้งแต่มีรอยแดง ชา หรือรู้สึกเจ็บผิดปกติ ไปจนถึงเป็นแผลเปิด และรุนแรงจนเกิดเนื้อตาย หรือลุกลามถึงกระดูกก็มี

แผลกดทับ 4 ระยะที่ต้องรู้

ระยะที่ 1 เริ่มปรากฏเป็นรอยแดงหรือรอยคล้ำบนผิวหนัง แต่ผิวจะยังไม่มีรอยแยก ไม่ฉีกขาดจากกัน
ระยะที่ 2 เริ่มเกิดเป็นแผลตื้น ผิวหนังเริ่มพอง เริ่มเป็นตุ่มน้ำใส
ระยะที่ 3 ปรากฏแผลเป็นรอยลึกถึงชั้นไขมัน ชั้นผิวหนังบริเวณแผลทั้งหมดถูกทำลาย
ระยะที่ 4 ปรากฏเป็นแผลลึกมองเห็นถึงกระดูก เอ็น กล้ามเนื้อ เนื่องจากผิวหนังถูกทำลายอย่างร้ายแรง

ส่วนแผลกดทับที่เป็นเนื้อสีซีด หรือดำคล้ำ จัดเป็นแผลที่ยังไม่ระบุระยะ (UnStage) และโดยมากเนื้อตายภายใต้รอยดำคล้ำเหล่านั้นมักกินลึกถึงไขมันหรือกล้ามเนื้อเป็นต้นไปแล้ว ภายนอกอาจดูแห้ง แต่การตายจะลึกลงเรื่อยๆ ถ้าไม่รีบรักษาโดยเร็ว

แผลกดทับ อันตรายอย่างไร?

หากละเลย หรือไม่ได้รับการดูแลรักษาอย่างถูกวิธี ก็จะกลายเป็นเนื้อตายที่สามารถลุกลามเป็นบริเวณกว้างและลึกได้ในเวลาไม่นาน จนอาจทำให้สูญเสียอวัยวะ หรือติดเชื้อจนส่งผลให้การทำงานของอวัยวะภายในล้มเหลว และเสียชีวิตได้ในที่สุด

แผลกดทับ ใครบ้างที่ต้องระวัง?

คนที่ไม่สามารถเคลื่อนไหวร่างกายได้เป็นปกติ เช่น มีภาวะอ่อนแรง อัมพฤกษ์ อัมพาตผู้สูงอายุ ผู้ป่วยติดเตียง รวมไปถึงผู้ที่จำเป็นต้องสวมใส่เฝือก สอดสายอุปกรณ์ช่วยเหลือต่างๆ เป็นระยะเวลานาน
คนที่รับรู้ความรู้สึกตามอวัยวะต่างๆ ได้ไม่สมบูรณ์ เช่น มีอาการชาตามปลายมือปลายเท้าในผู้ที่เป็นเบาหวาน หรือในผู้ที่เคยเข้ารับการผ่าตัดสมอง กระดูก หรือเส้นประสาทต่างๆ ก็มีโอกาสเสี่ยงเพิ่มมากขึ้น

ความชื้น อีกตัวการสำคัญเพิ่มความเสี่ยงแผลกดทับ

นอกจากการกดทับหรือเสียดสีกันของผิวหนังกับพื้นผิวต่างๆ แล้ว ความชื้นก็เป็นอีกตัวการสำคัญที่เพิ่มความเสี่ยงการเป็นแผลกดทับได้ ไม่ว่าจะการชื้นและระคายเคือง (irritation) จากเหงื่อ ปัสสาวะ อุจจาระ เพราะความชื้นจะทำให้ผิวหนังบริเวณที่ชื้นแฉะเปื่อย ลอก อักเสบ และตายมากขึ้น

แผลกดทับหายได้ แต่ก็มีโอกาสเป็นซ้ำ

เพราะแผลกดทับส่วนใหญ่ เกิดจากการกดทับซ้ำๆ หากมีการปรับเปลี่ยนท่าทาง หรืออุปกรณ์ไม่ให้กดซ้ำบริเวณเดิมนานๆ และมีการดูแลแผลอย่างถูกวิธี ก็มีโอกาสที่แผลจะหายกลับเป็นปกติได้ แต่ในทางกลับกันก็สามารถกลับมาเป็นซ้ำได้

ดูแลแผลกดทับตามนี้ ลดโอกาสเสี่ยงโรคลุกลาม

หลีกเลี่ยงการกดทับซ้ำๆ บริเวณแผล แปะเทปติดสายต่างๆ แบบไม่กดแน่นผิวหนัง เปลี่ยนตำแหน่งท่าทางร่างกายบ่อยๆ ใช้หมอนหนุนรอยแผลและปุ่มกระดูกต่างๆ
หากมีโรคประจำตัว แนะนำให้คุมโรคให้ดี เช่น คุมน้ำตาลในเบาหวาน ปรับยารักษาโรคหัวใจ ตับ ไต ยาบำรุงเลือด เพิ่มอาหารให้มีโภชนาการที่ดี ปรับยา วิตามิน
ดูแลแผลให้สะอาด เลือกวัสดุแปะแผลที่เหมาะสม
ควรพลิกตัว ปรับเปลี่ยนท่าทางทุก 2 ชั่วโมง
หากมีอาการผิดสังเกตหรือแผลที่เป็นไม่ดีขึ้นภายใน 48 ชั่วโมง ควรรีบพบแพทย์ทันที

พญ.เบญจพร นันทสันติ
ศัลยแพทย์เฉพาะทางด้านการผ่าตัดส่องกล้อง
ศูนย์ศัลยกรรมเทคโนโลยีชั้นสูง
โรงพยาบาลพญาไท 3

แผลกดทับ กับอันตรายที่คุณต้องรู้