การรักษาด้วยเครื่องกระตุ้นสมองด้วยสนามแม่เหล็ก หรือ TMS (Transcranial Magnetic Stimulation) เป็นเทคโนโลยีทางการแพทย์รูปแบบหนึ่งที่ใช้สนามแม่เหล็ก เพื่อกระตุ้นการทำงานของเซลล์ประสาทในสมองโดยไม่ต้องผ่าตัด ซึ่งมีเป้าหมายหลัก คือ การปรับสมดุลการทำงานของสมอง บรรเทาอาการของโรคต่างๆ และส่งเสริมการฟื้นตัวของผู้ป่วยที่มีความผิดปกติของสมองและระบบประสาท

เครื่อง TMS คืออะไร?

TMS คือ เครื่องมือที่สร้างสนามแม่เหล็กความเข้มสูง ซึ่งถูกปล่อยออกมาผ่านขดลวด (coil) เมื่อวางขดลวดไว้ เหนือศีรษะ สนามแม่เหล็กจะผ่านกะโหลกศีรษะ เข้าไปกระตุ้นเซลล์ประสาทในสมองเฉพาะจุดที่ต้องการรักษา ในขั้นตอนนี้จะไม่มีการผ่าตัดหรือการเจาะเปิดกะโหลกศีรษะ จึงถือเป็นการรักษาที่มีความปลอดภัยสูง

เครื่อง TMS รักษาผู้ป่วยโรคใดบ้าง

การรักษาด้วย TMS มักถูกใช้สำหรับปรับสมดุลการทำงานของสมองในหลายโรค ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ โดยส่วนมากจะเกี่ยวข้องกับการทำงานของระบบประสาทและสมอง เช่น

ในเด็ก

โรคออทิสติก: ช่วยกระตุ้นส่วนของสมองที่เกี่ยวข้องกับการสื่อสารและพฤติกรรม เพื่อส่งเสริมพัฒนาการ
โรคสมาธิสั้น (ADHD): อาจช่วยปรับการทำงานของสมองให้เกิดสมาธิที่ดีขึ้น ลดการวอกแวก
ความผิดปกติทางพัฒนาการและการเรียนรู้: อยู่ในขั้นตอนของงานวิจัยที่ศึกษาเพื่อปรับปรุงการทำงานของสมองเฉพาะส่วน

ในผู้ใหญ่

โรคซึมเศร้า (Major Depressive Disorder): ใช้กระตุ้นบริเวณสมองที่มีการทำงานผิดปกติ เพื่อบรรเทาอาการซึมเศร้า
โรควิตกกังวล (Anxiety disorders): อาจช่วยลดอาการวิตกกังวลและตื่นตระหนก
โรคย้ำคิดย้ำทำ (OCD): มีการใช้ TMS ควบคู่กับการบำบัดด้านจิตใจ เพื่อช่วยลดอาการ
อาการปวดเรื้อรัง (Chronic pain): เช่น ไมเกรน: ช่วยลดความถี่และความรุนแรงของอาการปวด
โรคพาร์กินสัน (Parkinson’s disease): มีงานวิจัยที่ใช้ TMS เพื่อช่วยฟื้นฟูการเคลื่อนไหว

ขั้นตอนการรักษาด้วยเครื่อง TMS

ประเมินก่อนรักษา: แพทย์จะซักประวัติ ตรวจร่างกาย และตรวจการทำงานของสมอง หากมีภาพถ่าย MRI หรือเอกซเรย์สมอง จะนำข้อมูลเหล่านี้มาวางแผนการรักษา
การวางขดลวด (Coil) บนศีรษะ: แพทย์ นักกายภาพ หรือพยาบาลที่ได้รับการอบรม จะวางขดลวดในตำแหน่งที่ต้องการกระตุ้น
การกระตุ้นสมอง: เมื่อเปิดเครื่อง ขดลวดจะปล่อยสนามแม่เหล็กเป็นช่วงๆ (pulses) เพื่อกระตุ้นเซลล์ประสาทในบริเวณเป้าหมาย ผู้ป่วยอาจรู้สึกกระตุกเบาๆ ที่ศีรษะ หรือได้ยินเสียงคล้ายเคาะเบาๆ จากเครื่อง
ระยะเวลาในการรักษา: ระยะเวลาในการรักษาต่อครั้ง มักใช้เวลาประมาณ 20 – 40 นาที ขึ้นอยู่กับแผนการรักษา โดยอาจทำสัปดาห์ละ 3 – 5 ครั้ง ต่อเนื่องหลายสัปดาห์ตามดุลยพินิจของแพทย์ ซึ่งทุกครั้งที่เข้ารับการรักษาไม่ต้องนอนพักฟื้น และสามารถกลับบ้านได้เลย
การติดตามอาการ: เมื่อรักษาครบตามแผน แพทย์จะประเมินอาการซ้ำ ทั้งทางร่างกายและทางจิตใจ เพื่อตัดสินใจว่าควรทำต่อเนื่องหรือไม่

ข้อจำกัดในการรักษาด้วยเครื่อง TMS

ผู้ป่วยที่มีอุปกรณ์ฝังในร่างกาย เช่น เครื่องกระตุ้นหัวใจ (pacemaker) หรืออุปกรณ์ไฟฟ้าฝังในสมอง (deep brain stimulator) ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เนื่องจากสนามแม่เหล็กอาจรบกวนการทำงานของอุปกรณ์
ผู้ป่วยที่มีโลหะในกะโหลกหรือในศีรษะ ควรตรวจสอบความปลอดภัยก่อนทำการรักษา
ผู้ป่วยที่เป็นโรคลมชัก (Epilepsy) ควรปรึกษาแพทย์อย่างใกล้ชิด เนื่องจากต้องปรับความแรงของเครื่องอย่างระมัดระวัง เพื่อลดความเสี่ยงของการกระตุ้นให้เกิดชัก

ประโยชน์ของการรักษาด้วย TMS

ทางเลือกที่ไม่ต้องใช้ยาหรือผ่าตัด TMS เป็นการกระตุ้นแบบไม่รุกล้ำ ไม่ต้องพักฟื้นนาน ผู้ป่วยสามารถกลับไปทำกิจวัตรประจำวันได้ตามปกติ
ผลข้างเคียงน้อย เมื่อเทียบกับยา อาจมีแค่ปวดศีรษะหรือมีอาการวิงเวียนชั่วคราวหลังการรักษา
ช่วยบรรเทาอาการเรื้อรัง เช่น โรคซึมเศร้าที่ดื้อต่อการรักษาด้วยยา ความปวดเรื้อรัง หรือโรคอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของสมอง
ส่งเสริมการฟื้นตัว ในผู้ป่วยที่มีความผิดปกติด้านการเคลื่อนไหว หรือความผิดปกติด้านพัฒนาการในเด็ก TMS อาจช่วยกระตุ้นสมองส่วนที่เกี่ยวข้อง ช่วยให้ฟื้นตัวเร็วขึ้นหรือเรียนรู้ได้ดีขึ้น

TMS เป็นเทคโนโลยีที่ปลอดภัย และมีศักยภาพในการบำบัดรักษาโรคทางสมองและระบบประสาทหลากหลายชนิด ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ โดยใช้สนามแม่เหล็กกระตุ้นเฉพาะส่วนของสมอง ช่วยให้เซลล์ประสาททำงานดีขึ้น อาการของโรคบางชนิดทุเลาลง หรือส่งเสริมการฟื้นตัวของสมองได้

อย่างไรก็ตาม การใช้ TMS ควรอยู่ภายใต้การดูแล และคำแนะนำของแพทย์เฉพาะทาง เพื่อวางแผนการรักษาที่เหมาะสมกับแต่ละบุคคล และให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่ผู้ป่วย

รู้จัก “TMS” เทคโนโลยี ฟื้นฟู สมองและระบบประสาท