ในการผ่าตัดขากรรไกรเพื่อแก้ไขการสบฟันที่ผิดปกติ คนไข้ยิ้มแล้วเห็นเหงือกเยอะ มีคางยื่น รูปหน้าเสียสมดุล หมอจะต้องคำนึงถึงเป้าหมายหลัก 2 อย่าง คือการแก้ไข้ให้คนไข้สามารถใช้ฟันในการขบเคี้ยวได้ดีขึ้น กับการปรับปรุงรูปหน้าให้มีความสวยงามขึ้นด้วย คือต้องทำให้ดีขึ้นทั้งสองอย่างไปพร้อมๆ กันในการผ่าตัดเพียงครั้งเดียว

ทพ. เวทัส ศักดิ์เดชยนต์ เป็นทันตแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านศัลยศาสตร์ช่องปากและใบหน้า ขากรรไกร (Oral and Maxillofacial Surgery) ไม่ว่าจะเป็น การผ่าตัดฟันคุด ผ่าตัดฝังรากฟันเทียม ผ่าตัดปลูกฟัน ผ่าตัดปุ่มกระดูก ผ่าตัดถุงน้ำใต้เหงือก รวมถึงการผ่ากระดูกหรือตกแต่งขากรรไกรเพื่อเลื่อนให้ฟันสบกันดี มีความสวยงามของรูปหน้า และกรณีมีความเจ็บป่วย เช่น การผ่าตัดขากรรไกรเนื่องจากมีเนื้องอก ผ่าตัดชิ้นเนื้อเพื่อการส่งตรวจ เข้าเฝือกขากรรไกรในผู้ป่วยขากรรไกรล่างหัก หรือมีภาวะอื่นๆ บริเวณช่องปาก ซึ่งจำเป็นต้องทำโดยทันตแพทย์เฉพาะทางด้านศัลยศาสตร์ช่องปากและใบหน้าขากรรไกร ซึ่งคุณหมอบอกว่า. . .

“เหตุที่หมอเลือกเรียน ‘ทันตแพทย์’ และต่อยอดทางด้านนี้ ก็เพราะมองว่างานของทันตแพทย์เป็นงานที่ได้ช่วยเหลือคนไข้ทั้งเรื่องของสุขภาพฟันและการเพิ่มคุณภาพชีวิตให้กับคนไข้ งานลักษณะนี้เป็นงานที่ต้องใช้ทั้งความรู้ทางวิทยาศาสตร์ ทางการแพทย์ และทางศิลปะมาผสมผสานกัน เป็นงาน art and science เหมือนการใช้ชีวิตที่ควรมีความสมดุล เพื่อการมีคุณภาพชีวิตในแต่ละวัน”

ศัลยศาสตร์ช่องปากและใบหน้าขากรรไกร

งานทันตกรรม โดยเฉพาะด้านศัลยกรรมช่องปากรวมถึงใบหน้าขากรรไกร จะต้องใช้ทั้งความรู้ทางวิทยาศาสตร์และความรู้การแพทย์มาเป็นตัวตั้งในการรักษา และเสริมด้วยหลักการทางศิลปะเพื่อความสวยงามหลังการรักษา ไม่ว่าจะเป็นการตัดแต่งหรือตกแต่งจัดวาง ซึ่งทั้งหมดต้องเริ่มตั้งแต่การวางแผนการรักษาโดยการประมวลความรู้และศาสตร์ต่างๆ เข้าด้วยกันอย่างกลมกลืน

“หลักๆ หมอจะดูแลคนไข้ที่ต้องผ่าตัดขากรรไกรจากการสบฟันที่ไม่ดี ซึ่งคนไข้ของหมอก็มีตั้งแต่วัยรุ่นไปจนถึงวัยผู้ใหญ่ ปัญหาส่วนใหญ่จะเป็นเรื่องของกระดูกขากรรไกรที่สั้นหรือยาวเกินไป ทำให้คางยื่นหรือมีคางผิดรูป ไม่สมดุล ซึ่งสร้างปัญหาในการเคี้ยวอาหารรวมถึงการพูดและการใช้ชีวิตประจำวันด้วย การผ่าตัดขยับตำแหน่งของกระดูกขากรรไกรจะช่วยให้การสบฟันของคนไข้ดีขึ้น เคี้ยวอาหารได้ดีขึ้น และมีความมั่นใจจากการได้รูปหน้าที่ดูดีขึ้นด้วย”

ทั้งนี้ ในปัจจุบันมีการนำระบบคอมพิวเตอร์มาใช้ในการวางแผนการรักษา เพื่อให้คนไข้ได้เห็นภาพใบหน้าของตนแบบ 3 มิติเสียก่อน ซึ่งก็ช่วยให้คนไข้กับแพทย์เห็นเป้าหมายการรักษาที่ตรงกันมากขึ้น อย่างไรก็ตามภาพจำลองด้วยคอมพิวเตอร์กับใบหน้าจริงก็ย่อมมีส่วนเล็กส่วนน้อยที่แตกต่างกันอยู่บ้าง ทำให้แม้การผ่าตัดจะแก้ปัญหาการสบฟันได้ดี มีรูปคางที่สวยแล้ว แต่คนไข้อาจรู้สึกถึงปัญหาบางอย่างที่ไม่ได้รับการแก้ไข เช่น ยังมีความหย่อนคล้อยของผิวหนังใต้คางอยู่ ซึ่งแพทย์ก็จะแนะนำให้รักษาด้วยการศัลยกรรมหรือแก้ไขด้วยวิธีอื่นต่อไปตามความเหมาะสม

เข้าถึงความต้องการของคนไข้ คือหัวใจสำคัญในการรักษา

การรักษาที่ดี นอกจากจะต้องรักษาด้วยหลักวิชาการแล้ว แพทย์จะต้องออกแบบการรักษาโดยคำนึงถึงความต้องการของคนไข้ เพื่อการบรรลุเป้าหมาย และให้เกิดความพึงพอใจสูงสุดในการรักษาด้วย การจะไปถึงจุดนั้นได้จะต้องอาศัยความใส่ใจของแพทย์ รวมถึงการให้เวลาในการพูดคุยกับคนไข้ในทุกๆ ด้าน ทั้งเรื่องชีวิตทั่วไป หน้าที่การงาน และรูปแบบการใช้ชีวิต

การสื่อสารแบบเป็นกันเองและรอบด้านจะช่วยให้คนไข้ผ่อนคลาย และทำให้แพทย์ทราบถึงบุคลิกภาพและความต้องการที่แท้จริงของคนไข้ ซึ่งจะทำให้แพทย์แนะนำทางเลือกที่ดีให้กับคนไข้ได้อย่างเหมาะสม. . .

“คนไข้ผู้หญิงส่วนใหญ่ นอกจากอยากรักษาฟันและขากรรไกรให้สบกันดีแล้ว ความต้องการอื่นๆ ก็จะเป็นเรื่องของความสวยงาม ก็ต้องคุยกันก่อนว่าเขาอยากมีใบหน้าเรียวยาวขึ้นตามสมัยนิยมหรือเปล่า หรืออยากได้รูปคางประมาณไหน ซึ่งถ้าไม่ติดเงื่อนไขในทางสรีระและการรักษาแล้ว หมอก็สามารถทำให้ได้ แต่อย่างคนไข้ผู้ชาย ส่วนใหญ่ก็มักขอแค่ได้มีฟันที่สบกันดี เคี้ยวอาหารได้ดี ซึ่งหมอก็ต้องพูดคุยให้เขาเปิดใจว่า ต้องการแค่นั้นจริงๆ ไหม เพราะบางคนอาจจะลังเลที่จะบอก เราก็ต้องพูดคุยด้วยความเป็นเพื่อน เป็นที่ปรึกษาที่ดี เพื่อไม่ให้เขาเสียโอกาสที่จะได้บอกในสิ่งที่ต้องการจริงๆ”

พัฒนาความรู้ ถ่ายทอดสู่ทันตแพทย์รุ่นใหม่ และบุคคลทั่วไป

นอกจากหน้าที่ทันตแพทย์ในการรักษาคนไข้แล้ว คุณหมอยังอัปเดตความรู้เพิ่มเติมจากเอกสารทางวิชาการใหม่ๆ อยู่เสมอ และด้านการเป็นอาจารย์ประจำที่คณะทันตแพทย์ มหาวิทยาลัยมหิดล ก็ทำให้คุณหมอได้มีโอกาสทบทวนวิชาความรู้และนำความรู้ใหม่ๆ มาใช้สอนนักศึกษาทันตแพทย์อยู่เป็นประจำ และนอกจากการสอนในโรงเรียนแพทย์ คุณหมอยังเขียนบทความความรู้และเป็นผู้ตอบปัญหาสุขภาพฟัน ทั้งในเรื่องการผ่าตัดขากรรไกร การผ่าตัดช่องปาก และการรักษาฟันในรูปแบบต่างๆ